ΕΝ ΧΟΡΩ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΟΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΠΥΡΟ ΝΕΡΑΪΔΙΩΤΗ

Μαζευτήκαμε (*) σήμερα εδώ στην Άρτα, στη φιλόξενη αίθουσα του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «Σκουφάς», να αποδώσουμε τιμή και να κατευοδώσουμε το καινούργιο βιβλίο του φίλου μας και συμπατριώτη Σπύρου Νεραϊδιώτη με τον ωραίο τίτλο «Εν χορώ και οργάνοις – Επί των ορέων ωραιότης». Πιάνομαι από το δεύτερο συνθετικό του τίτλου: «Επί των ορέων ωραιότης» και με αυτό θα ξεκινήσω το δικό μου χαιρετισμό στην έκδοση.

Να πούμε δυο λόγια για την ωραιότητα των ορέων που χωρίς αυτή, αμφιβάλλω αν είχαμε την ανάταση του ανθρώπου της ορεινής πατρίδας, όπως μας αρέσει σε εμάς τους ορεινούς να λέμε την πατρώα γη, να σηκώσει το κεφάλι του από τη γη και το κοπάδι, να δει τις κορυφές της Πίνδου και των Αγράφων να χορεύουν στον αιθέρα και να θελήσει, με μια κίνηση, ένα πέταγμα του κορμιού προς τα πάνω, να τις φτάσει. Κι αν δεν έχει κάποιον αυτός ο άνθρωπος να τον κρατάει -μη τον πάρει ο αέρας στον ουρανό- βρίσκει τον δίπλα πλάτανο ή έλατο και από το κλαρί του πιάνεται για να γυρίσω πίσω μαλακά στο χώμα…

Έχω περπατήσει εδώ και πολλά χρόνια και γνωρίσει πολύ καλά τον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Σπύρος, τη Νεράιδα ή Γρεβενοσέλι των Ανατολικών Τζουμέρκων. Η προσοχή μου τότε επικεντρώθηκε στη φύση κατά κύριο λόγο και στα σημάδια που έχουν αφήσει οι άνθρωποι στο περιβάλλον και το υλικό ήταν η πρώτη ύλη για τη δημιουργία ενός βιβλίου με το τίτλο «Ορεινή πατρίδα – Στην Πίνδο, στον Άσπρο». Για λόγους καθαρά πρακτικούς, δεν μπόρεσα τότε να εισχωρήσω στα βαθύτερα της κοινωνίας της Νεράιδας αλλά και των γειτονικών της χωριών και οικισμών και οι ταπεινές γνώσεις που διέθετα δεν μου επέτρεπαν να προσεγγίσω θέματα του πολιτισμού και χαράς της ζωής όπως κάνει ο Σπύρος ο οποίος επιχειρεί με τούτο το βιβλίο να τα κοινωνήσει και στους άλλους Συνέλληνες.

Δεν έχουν αυτά τα στοιχεία και πολλές διαφορές από τα ίδια σε άλλα σημεία της Ελλάδας, ο κάθε τόπος είναι που τα διαμορφώνει καθώς αυτός υπαγορεύει άλλες συνθήκες ζωής και εξέλιξης κι έτσι λέμε ότι αλλιώς χορεύουν στα Γιάννενα, αλλιώς στην Άρτα και αλλιώς στη Νεραίδα.  Αυτό το ξέρει πολύ καλά ο Σπύρος και καταφέρνει να αναδείξει τον πολιτισμό της μικρής του πατρίδας, στηριζόμενος πάνω σε λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά και κυρίως επιστρατεύοντας πρόσωπα υπαρκτά που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον διαμόρφωσαν στη ροή του χρόνου και σε πιο ακμαίους βέβαια καιρούς για τη Νεράϊδα.

Τούτο το βλέπουμε στο πρώτο μεγάλο κεφάλαιο του βιβλίου που αναφέρεται στο γάμο. Ασφαλώς και έχουμε διαβάσει ανάλογα κείμενα για τον γάμο, το τυπικό του οποίου ήταν ίδιο για πολλά μέρη, αλλά το κείμενο του Σπύρου το διαβάζουμε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση γιατί βάζει μέσα ονόματα και φωτογραφίες γάμων με τους χωριανούς του κι έτσι το γλυτώνει από την μουσειακή προσέγγιση. Ανασταίνει κατά κάποιο τρόπο την κοινότητα της Νεράιδας και της δίνει μια διαχρονική και υπερτοπική διάσταση, πράγμα που βοηθά πολύ τους συγχωριανούς του και ιδιαίτερα τη νεώτερη γενιά να διαβάσουν καλύτερα τη ιστορία του χωριού τους αλλά και τους παραπέρα να κάνουν συγκρίσεις.

  

Με τον ίδιο τρόπο προσεγγίζει και το πανηγύρι – είναι και μεγάλο το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στη Νεράιδα και το «Διπλοκάγγελό» τους μοναδικό σε όλα τα Τζουμέρκα. Έχω βρεθεί κι εγώ στο «Διπλοκάγγελο» (απ’ έξω να βλέπω) και χάρηκαν τα μάτια μου και η ψυχή μου και ζήλεψα γιατί το κάνουν αυτό στη Νεράιδα και όχι και στον δικό μου τόπο. Δεν είχα απάντηση, την πήρα από το Σπύρο όπως και σε πολλά άλλα που αφορούν την επιτυχία των πανηγυριών στη Νεράιδα. Με λίγα λόγια θα έλεγα πως τούτο το κατορθώνει μια δυνατή κοινότητα ανθρώπων και της οποίας μέλος είναι ο Σπύρος, ο πιο παθιασμένος με τον μουσικοχορευτικό πολιτισμό του τόπου του και από παιδάκι, όπως ο ίδιος αφηγείται αλλά λένε και οι άλλοι γι’ αυτόν ξεσηκώνει κινήσεις, αντιγράφει σκηνές, συμμετέχει ενεργά και αναζητεί αυτό που εμπνέει τους συγχωριανούς του και σαν καταλήξει και ησυχάσει κατά πως η ψυχή του, περνάει στη διδασκαλία για να το μεταφέρει σε περισσότερους και να κρατηθεί στον αιώνα ο τρόπος που χαίρονται τη ζωή και τα μεγάλα μυστήριά τους οι συγχωριανοί του, οι οποίοι να λένε και την αλήθεια, δεν είναι σε διαρκή ευημερία. Αντιθέτως, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο ορεινό χωριό τους αλλά και στους τόπους που αναζητούν καλύτερη τύχη, τους κάνουν να διατηρήσουν την παράδοση και αυτή λειτουργεί ως η μεγάλη γέφυρα που τους συνδέει, πραγματικά και μεταφορικά με τη Νεράιδα. Ο Σπύρος, όσο γνωρίζω, κατάφερε με τον τρόπο του να είναι ένας μεγάλος κρίκος της αλυσίδας που κρατάει αυτή τη γέφυρα ανοιχτή και με τούτο το βιβλίο πάει παραπέρα. Μέσα σε όλα αυτά κινείται ο Σπύρος, άλλοτε αόρατα και άλλοτε φανερά, πότε στο τέλος του χορού και πότε κορυφαίος μπροστά, να το πούμε καλύτερα.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Σπύρος διακατέχεται από μια νοσταλγία, για την εποχή που η Νεράιδα ήταν ένα γεμάτη από ανθρώπους και κατά συνέπεια ένα δυνατό χωριό. 

Βεβαίως και τούτο διαπερνά το βιβλίο από την πρώτη σελίδα ως την τελευταία αλλά μας αποκαλύπτει πως αυτή η νοσταλγία δεν είναι ένα άγονο συναίσθημα – ο ίδιος εξάλλου αποτελεί παράδειγμα διαρκούς επιστροφής στην γενέτειρα και έτσι εμπνέει και άλλους κι έτσι παρατηρείται μια μικρή κίνηση όλο το χρόνο στο χωριό. Τούτο βέβαια δεν είναι ικανό να αναστήσει τη Νεράιδα αλλά με τους καιρούς που ζούμε δεν μπορεί να είναι απίθανο.

Το λέω αυτό, γιατί κακά τα ψέματα, τον πολιτισμό που αναφέρετε ο Σπύρος τον δημιούργησε μια ζωντανή κοινότητα και οριακά πλέον μπορεί να τον διατηρήσει όπως τον παρέλαβε από την προηγούμενη γενιά. Αν δεν ενισχυθεί, από τους συγχωριανούς για να μη πάμε μακρύτερα, αυτός ο πολιτισμός θα σβήσει και είτε θα μπει στο μουσείο ή το χειρότερο ακόμη να καταλήξει να γίνει φολκλόρ ή να εκφράζεται μόνο σε καμία γιορτή, σαν τις γιορτές της πατάτας ή του κάστανου. Είναι εν κατακλείδι, στο χέρι όλων μας να φροντίσουμε να διατηρήσουμε από τον πολιτισμό κάθε τόπου έστω κάποιες σπίθες κρυμμένες στη στάχτη των νεωτερικών καταστάσεων γιατί θα φανούν πολύτιμες στο άναμμα μιας νέας φλόγας σε όλο τον τόπο. Ο Σπύρος αυτό είναι που στοχεύει με τούτο το μικρό στο δέμας αλλά μεγάλο στην προσφορά του πόνημα. Να είναι καλοτάξιδο…

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο χαιρετισμός μου στην παρουσίαση του βιβλίου του Σπύρου Νεραϊδιώτη στην Άρτα, στις 23/10/2015.

ΑΡΤΑ, 24102015