ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑ ΠΟΥ ΜΟΥ ΕΔΩΣΑΝ ΤΑ ΡΕΒΥΘΙΑ

Με την ορμή του «νέου αγρότη» και την αισιοδοξία του νεοφώτιστου καλλιεργητή ότι όλα θα πάνε καλά, επιχείρησα στο χωράφι που ανέστησα την Άνοιξη να φυτέψω και ρεβύθια.  Το πώς καλλιεργούνται όμως αυτά, μόνο σαν μνήμη των παιδικών χρόνων το είχα καθώς εκείνη την εποχή άρχισαν ήδη να εγκαταλείπονται τα χωράφια, τα ξηρικά κυρίως που οι συγχωριανοί τα έσπερναν συνήθως μαζί με καλαμπόκια. Οι ελπίδες μου πάντως να επαναλάβω αυτές τις πανάρχαιες καλλιέργειες ήταν να αποκτήσω κυρίως την εμπειρία και δεν περίμενα να έχω και μεγάλη σοδειά γιατί άργησα κάπως να τα φυτέψω. 

Η μάνα μου την οποία θυμάμαι πριν από 50 χρόνια περίπου να μαζεύει ρεβύθια από το χωράφι στα Κμάσια που είχαν σπείρει και καλαμπόκι και ποτίζονταν, αν κάποιος είχε χρόνο να φτάσει ως εκεί, έδειξε έκπληκτη για το εγχείρημά μου. Η καλλιέργεια των ρεβυθιών και της φακής είχε αρχίσει να εγκαταλείπεται από  τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και μέχρι τα μέσα της δεκαετία του ΄60 είχε σταματήσει σε όλα τα χωράφια του χωριού ενώ στις αρχές της επόμενης δεκαετίας του ΄70 σταμάτησε και η καλλιέργεια σιταριού και κριθαριού. Όλα τα χωράφια που καλλιεργούνταν τότε σιτηρά και όσπρια, σήμερα έχουν γίνει λόγγος.

Ξεκινώντας λοιπόν να καλλιεργήσω ρεβύθια, το πρώτο πράγμα που διαπίστωσα ήταν ότι δεν είχα σπόρο, ούτε στο χωριό μπορούσα να αναζητήσω, ούτε στην περιοχή. Έτσι απευθύνθηκα ην φίλη Χριστίνα Βαϊοπούλου η οποία καλλιεργεί όσπρια στην Καρδίτσα. Μου έστειλε, τα φύτεψα όπως μου είπε, τα πότισα δυο τρεις φορές και προχθές τα μάζεψα, δυο δεμάτια όλα κι όλα και τα κουβάλησα στην πλάτη στο σπίτι. Τα βάλαμε στον ήλιο να στεγνώσουν πολλές ώρες, τα πάτησα με τις αρβύλες όπως μου είπε η μάνα μου να σπάσουν τα κλαδιά και τα τσόφλια και έκατσε με την Άρτεμη και τα ξεχώρισαν. Παλιά τα στούμπαγαν στο αλώνι με ένα ξύλο να σπάσουν και κατόπιν τα λίχνιζαν να μαζέψουν τον καρπό. Το ίδιο έκαναν και με τις φακές στο αλώνι ενώ λίχνιζαν τα φασόλια στη Ράχη αλλά τώρα εκεί η στροφούλα καλύφθηκε με άσφαλτο κι ένας τοίχος εμποδίζει τον αέρα.  

Δεν μπορώ να πω ότι η απόδοσή τους με ικανοποίησε, με το ζόρι να βγάλαμε πέντε κιλά και τούτο οφείλεται στο ότι άργησα να τα φυτέψω λόγω του παρατεταμένου χειμώνα. Δεν με πείραξε, έμαθα πως κάποια πράγματα θέλουν άλλο χρόνο απ’ αυτόν που εμείς εννοούμε και φυσικά, την επίδραση του καιρού πάνω στα πράγματα και κυρίως στις καλλιέργειες. Η σκέψη μου πήγε στα παλιότερα χρόνια, όταν τα ρεβύθια που αναφέρω ή οι φακές ήταν μαζί με τα φασόλια η κύρια τροφή των ανθρώπων και από την απόδοση των χωραφιών τους εξαρτιόνταν και η επιβίωσή τους. Όταν δεν τους πήγαινε καλά ο καιρός, τότε το ο φόβος της πείνας πλάκωνε το νοικοκυριό που δεν είχε άλλο τρόπο να αντικαταστήσει τη χαμένη σοδειά. Αν δε πήγαινε άσχημα και το καλαμπόκι, τότε σίγουρα θα πεινούσαν.

Μια κακή παραγωγή ρεβυθιών λοιπόν όπως η δική μου, θα ήταν προάγγελος δυσκολιών για τον χειμώνα οπότε κάποιος ή περισσότεροι από το σπίτι θα έπρεπε να φύγει να πάει κάπου να δουλέψει για να μπορέσει η οικογένεια να τα βγάλει πέρα. Μέχρι την δεκαετία του ’40 ούτε αυτό ήταν εύκολο, τα πράγματα άλλαξαν μετά τον πόλεμο που άνοιξαν οι δουλειές και οι δρόμοι προς τον κάμπο και τις πόλεις κι έτσι το μεροκάματο έσβησε η λαχτάρα για τον αν θα βρέξει να ποτιστούν τα χωράφια ενώ το δημόσιο έδωσε και σε πολλούς την δυνατότητα «βρέξει – χιονίσει» να μην έχουν άγχος για την επιβίωση.

Ρομαντικός, έρχομαι τώρα να δοκιμάσω αν αποδίδουν τα ρεβύθια στο χωριό και μαθαίνω από πρώτο χέρι έναν από τους λόγους που άδειασε η ορεινή Ελλάδα. Το καλό στην περίπτωση είναι ότι μου έμεινε η γνώση και ίσως φανεί χρήσιμη και σε άλλους όταν έρθει πάλι η ώρα να μας σώσουν τα βουνά και τα ξεχερσώματα για λίγα μέτρα καθαρής γης. Ελπίζω δε να είναι και κάποιος που θα μας δώσει σπόρο χωρίς πολλά ανταλλάγματα…  

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 13082020