Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΥΦΤΟΦΑΣΟΥΛΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ

Τον τελευταίο που θυμάμαι στο χωριό να μιλάει για γυφτοφάσουλα ή χαρόνια (έτσι έλεγαν εδώ κάποτε τα αμπελοφάσουλα) ήταν ο αείμνηστος Τιτοφώτης (Φώτης Δεδούσης) και νομίζω πως καλλιεργούσε κιόλας στο Παλιάμπελο ανάμεσα στα κλήματα που ήταν κάτω από την αχυρώνα του στον δρόμο που πάει προς την Μερκάδα, πριν από την Παλιόγουρνα.

Δεν θυμάμαι όμως αν τα είχα δοκιμάσει ποτέ αλλά είμαι βέβαιος πως στα χρόνια που ακολούθησαν κανείς άλλος δεν καλλιέργησε ποτέ απ’ αυτά, μη της μάνας μου εξαιρουμένης. Ο λόγος απλός, δεν τα θεωρούσαν σπουδαίο είδος  μιας και στο χωριό μπορούσαν να έχουν κλαρωτές φασολιές λόγω των νερών που υπήρχαν τότε καθώς και κοντές και με τον καρπό απ’ αυτές πορεύονταν. Τα γυφτοφάσουλα πάλι (το γράφω και περιμένω την απανταχούσα από τίποτα ευαίσθητους αναγνώστες μου) δεν είχαν την εμφάνιση που είχαν τα μπαρμπούνια και οι γίγαντες και ούτε και τιμή φαντάζομαι κι έτσι απέφευγαν να τα καλλιεργήσουν κι ας είναι σε αυτό πιο εύκολα απ’ όλα, ακόμα και από τις φακές και φυσικά μπορούσαν να καταναλωθούν και ως χλωρά αλλά ποτέ δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο στο χωριό.  Την ίδια εποχή που αναφέρομαι στο χωριό, στις αρχές του ’70 σταμάτησαν εντελώς απότομα και οι καλλιέργειες φακής, ρεβυθιών και φυσικά σιτηρών.

Τα είχα όλα αυτά στο νου μου όταν αποφάσισα μεταξύ των άλλων που φύτεψα στο χωράφι, να βάλω και αμπελοφάσουλα. Επρόκειτο για μια πρωτοβουλία που πρώτη απ’ όλους περίμενα πως θα την σχολίαζε η μάνα μου, αμφιβάλλοντας, και με το δίκιο της, αν πράγματι ήξερα να καλλιεργώ τέτοια πράγματα γιατί ομολογώ πως τα χρόνια που έπρεπε να μάθω, εγώ άνοιγα τα φτερά μου να φύγω από το χωριό. Από την γενιά μου, κανένας σχεδόν δεν έμεινε στην μικρή του πατρίδα κι όσοι για κάποιους λόγους υποχρεώθηκαν να το κάνουν, δεν ασχολήθηκαν με τους κήπους όπως οι παλαιότεροι. Έτσι σιγά – σιγά έσβησε η όποια παράδοση και μόνο κάποιες πολύ ηλικιωμένες γυναίκες την συντηρούν ακόμη.

Η γενιά της μάνας μου πάλι, η πρώτη μεταπολεμική που έζησε την εμπειρία της τραγικής δεκαετίας 1940 – 1950 ήταν αυτή που έζησε και την μεγάλη ρήξη με την παράδοση, στην ουσία με την παγιωμένη επί αιώνες αντίληψη με τα πράγματα και υιοθέτησε νεωτερισμούς που και για την ίδια ήταν αδιανόητοι. Όπως τα τσιμεντένια αυλάκια για παράδειγμα που αναπτύχθηκαν στο χωριό στα τέλη της δεκαετίας του ΄50, τα σιδερένια άροτρα της UNTRA, τα τρακτέρ αργότερα, τις αλωνιστικές μηχανές, τα αλυσοπρίονα και ένα σωρό άλλα πράγματα που άλλαξαν διαπαντός το τοπίο της παραδοσιακής αγροτικής ζωής.

Σε αυτές τις αλλαγές ήταν και η εγκατάλειψη των φτωχών παραδοσιακών καλλιεργειών, ρεβύθια, φακές, καλαμπόκι, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω και φυσικά των γυφτοφάσουλων και η απομάκρυνσή τους από την διατροφή η οποία αλλάζει καθώς αρχίζουν να μπαίνουν στο πιάτο όλο και πιο συχνότερα τα ζυμαρικά για παράδειγμα και άλλα είδη της αγοράς. Τούτο γίνεται βέβαια γιατί αρχίζουν να φαίνονται τίποτα μεροκάματα στα έργα, αναγκαία ή επινοημένα από τους πολιτικούς της περιοχής, κάτι συντάξεις, κάτι εμβάσματα από τα ξένα και έτσι αλλάζει και η διαρκώς χειμαζόμενη σχέση των ανθρώπων με την αγορά …

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα γυφτοφάσουλα δεν είχαν καμιά ελπίδα να συνεχίσουν να καλλιεργούνται κι έτσι η απόπειρά μου έγινε θέμα συζήτησης και ομολογώ πως μου άρεσε να λέω πως τα κατάφερα να βγάλω αμπελοφάσουλα μέχρι 60 πόντους. Τα ήθελε η γη μας και τους έδωσε δυνάμεις να μεγαλώσουν όσο μπορούσαν. Σα να τα περίμενε να συμπληρώσουν ένα διατροφικό τοπίο που χόρταινε πολλές γενιές πριν από την δική μου.  Τούτο το εκλαμβάνω ως σήμα να επαναλάβω του χρόνου την καλλιέργειά τους και θα το κάνω, τόσο με σπόρους από τα ίδια που θα κρατήσω αλλά και άλλους από την Αμοργό που καλλιεργούν σε ξηρικά χωράφια και έχουν καλή παραγωγή. Εκεί εξάλλου είδα να τα καλλιεργούν συστηματικά και φυσικά να αποτελούν ένα πολύ νόστιμο και ιδιαίτερο πιάτο και έτσι θέλησα να τα έχω κι εγώ πρόχειρα στον κήπο μου…  

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 21082020