Η ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

Καρυδιές σε παρατημένους κήπους γεμάτες καρύδια 

και αχυρώνες που κοντεύουν να γίνουν ερείπια.

Τα περισσότερα νοικοκυριά στα χωριά του Ανατολικού Τυμφρηστού μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ‘70 ακόμη στήριζαν την επιβίωσή τους στη γεωργία και την κτηνοτροφία και Θεού θέλοντος και καιρού βεβαίως επιτρέποντος, κατάφερναν να βγάζουν τη χρονιά χωρίς να πεινάσουν ενώ από το δάσος βολεύονταν με λίγα ξύλα για φωτιά και θέρμανση.

Φυσικά, το πόσα στόματα είχε η οικογένεια θα θρέψει, έπαιζε κι αυτό ρόλο αλλά από την άλλη, όταν στο σπίτι υπήρχαν περισσότερα χέρια για δουλειά, το αποτέλεσμα ήταν εμφανές ιδιαίτερα στην κτηνοτροφία καθώς και ανήμπορος να ήταν κάποιος ή ανήλικος, μπορούσε να προσφέρει στο φύλαγμα του κοπαδιού που ήθελε κυρίως χρόνο και όχι κόπο. Εκείνο όμως που έκανε την μεγάλη διαφορά σε ορισμένα σπίτια ήταν το μεροκάματο που μπορούσαν να βγάλουν όσοι ήξεραν μια τέχνη ή ήταν ικανοί να κάνουν διάφορες δουλειές στο χωριό ή σε άλλα μέρη που πήγαιναν σποραδικά ή συγκεκριμένες εποχές. Όπως το μάζεμα των ελιών, του βαμβακιού, το σκάψιμο στα αμπέλια και ένα σωρό άλλα που δεν απαιτούσαν καμιά ειδίκευση πέρα από την αντοχή στο κρύο και τη ζέστη από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου, όπως συνήθιζαν τότε να εργάζονται.

Υπήρχαν όμως και νοικοκυριά που κατάφερναν να έχουν περισσότερα έσοδα και αυτό χάρη στα δέντρα που είχαν στα χωράφια τους και κάποιος προνοητικός πρόγονος είχε φυτέψει, καρυδιές κυρίως, καστανιές όπου σήκωνε ο τόπος, μηλιές και κερασιές. Τα χωριά τότε ήταν γεμάτα καρυδιές και ο καρπός τους πολύτιμος, τόσο στη διατροφή αλλά κυρίως γιατί χάρη στην αντοχή του στις μετακινήσεις μπορούσε να μεταφερθεί στα χωριά του κάμπου της Φθιώτιδας αλλά και της κοντινής Θεσσαλίας και να ανταλλαχθεί με σιτάρι ή καλαμπόκι αλλά και να αποφέρει χρήμα, κάτι σπάνιο για την οικονομία εκείνης της εποχής στα χωριά.

Αυτό το ήξεραν και οι έμποροι καρυδιών που γυρνούσαν στα χωριά και αγόραζαν καρύδια για τις αγορές των πόλεων. Με καραβάνια από αλογομούλαρα πριν γίνουν οι δρόμοι και με φορτηγά αργότερα έρχονταν στα χωριά με άδεια τσουβάλια και η παρουσία τους αποτελούσε μέγα γεγονός από το οποίο εξαρτιόνταν τα οικονομικά του σπιτιού. Ανάλογα με την παραγωγή του καθενός, έβλεπε και το χρήμα να πέφτει στην τσέπη του και με αυτό εξυπηρετούσε έκτακτες ανάγκες, το ξόδευε και σε απαραίτητες πολυτέλειες αλλά ένα μέρος του έμεινε στην άκρη για προίκες κοριτσιών και έξοδα παιδιών που σπούδαζαν.

Θυμάμαι ανθρώπους στο χωριό που έλεγαν πως με τα καρύδια και τα κάστανα, τους σπούδασαν οι γονείς τους στα χρόνια του μεσοπολέμου και καμάρωναν για τα δέντρα που είχαν στα χωράφια τους και τα περιποιούνταν για να έχουν κάθε χρόνο παραγωγή. Εκείνα τα χρόνια πάλι, όπως έλεγαν οι παλιότεροι αλλά το έβλεπα κι εγώ παιδί, οι καρυδιές δεν λάθευαν, δεν αποτύγχαναν δηλαδή στο δέσιμο του καρπού την άνοιξη και καθώς τα καλοκαίρια ήταν πιο δροσερά και έβρεχε κάποιες φορές, τα καρύδια δεν ταλαιπωρούνταν, ωρίμαζαν ικανοποιητικά και ραβδίζονταν πιο εύκολα από κάποιους χωριανούς που ήταν ειδικευμένοι σε αυτά και ανέβαιναν στα δέντρα με την ευκολία των σκιούρων. 

Εκείνα τα χρόνια πάλι, δεν υπήρχαν τόσα πολλά τρωκτικά να ρημάζουν τα δέντρα λένε πάλι οι παλιοί που βλέπουν σήμερα με πολύ στεναχώρια ορδές τρωκτικών, κυρίως ποντικιών να μην αφήνουν καν τα καρύδια να ωριμάσουν αλλά και των αγριογούρουνων που κάθε βράδυ κάνουν πάρτι κάτω από τα δέντρα και δεν τους ξεφεύγει κανένα καρύδι. Φυσικά εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν αγριογούρουνα, που και που ξέπεφτε κανένα αλλά η παρουσία τόσων ανθρώπων στις εξοχές και τα άπειρα σκυλιά που κυκλοφορούσαν τα φόβιζαν κι έτσι δεν πλησίαζαν όπως σήμερα το χωριό, ούτε καν στα απόμακρα χωράφια.

Όσο για τα τρωκτικά τα οποία αποτελούν πληγή για όλα τα καρποφόρα δέντρα, υπήρχαν και τότε και μπορεί να ήταν περισσότερα αλλά τότε σε όλη την έκταση του χωριού πρέπει να ήταν πάνω από 1000 καρυδιές και έτσι μοιράζονταν η ζημιά. Τα τελευταία χρόνια που εγκαταλείφθηκαν εντελώς όλα τα χωράφια έξω από το χωριό, οι καρυδιές πνίγηκαν από διάφορα αγριόδεντρα, κισσούς και βάτους και ούτε καν θυμούνται αυτοί που τις είχαν που είναι όχι μόνο τα δέντρα αλλά και τα χωράφια τους που τα κυρίευσε το δάσος.

Οι καρυδιές τώρα που είναι μέσα στο χωριό και οι οποίες δεν είναι και λίγες, φέτος τσακίζονται από τον καρπό. Ενώ η άνοιξη δεν βοήθησε κανένα άλλο καρποφόρο δέντρο, στις καρυδιές έδειξε μια ιδιαίτερη επιείκεια και ο καιρός που ακολούθησε τις ευνόησε πολύ, σε βαθμό να μιλάνε για υπερπαραγωγή. Κάτι που είχε να συμβεί χρόνια και δημιουργεί πρόβλημα το πώς θα μαζευτούν γιατί τα θεριεμένα βάτα και τα αγριόχορτα τις έχουν αποκλείσει, σε βαθμό που αποτρέπουν ακόμη και τις επισκέψεις των αγριογούρουνων. Το καθάρισμα, που παλιότερα γίνονταν κάθε χρόνο και ήταν πιο εύκολο, απαιτεί αρκετό κόπο αλλά δεν υπάρχουν άτομα να αναλάβουν τέτοια δουλειά. Τα τελευταία χρόνια υπήρχαν σε όλα τα χωριά Αλβανοί κυρίως που έκαναν διάφορες αγροτικές εργασίες αλλά τα έχουν εγκαταλείψει πλέον γιατί δεν υπάρχουν δουλειές αφού έχουν λιγοστέψει και οι μόνιμοι κάτοικοι των χωριών αλλά και οι συνταξιούχοι που συνήθιζαν να περνάνε τα καλοκαίρια τους εκεί και να ασχολούνται με τα χωράφια τους.

Ο κίνδυνος να μην μαζευτούν εφέτος τα καρύδια ούτε και στα χωράφια που δεν έχουν βάτα και χόρτα, είναι μεγάλος καθώς δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να ανέβει σε μια καρυδιά και να την ραβδίσει. Την δουλειά αυτή την έκαναν πάλι οι Αλβανοί, ιδίως κάποιοι νέοι αλλά κι αυτοί πια έχουν φύγει κι έτσι η περισσότερη παραγωγή φέτος των καρυδιών θα μείνει κάτω από τα δέντρα και αυτό αποτελεί δώρο για τα ποντίκια που θα βγάλουν χορτάτα τον φετινό χειμώνα και αποτέλεσμα της καλής τους διατροφής σίγουρα θα είναι η αύξησή τους αφού πια θα ξέρουν πως οι καρυδιές καρπίζουν μόνο γι’ αυτά πλέον.

Τα ποντίκια φτάνουν ως τα τελευταία κλαδιά της καρυδιάς και ξεφλουδίζουν με τα δόντια τους τα καρύδια και αν καταλάβουν πως είναι άγουρα, τα παρατάνε. 

Όσοι από τους χωριανούς έχουν ζήσει τις χρυσές, κυριολεκτικά εποχές με τα καρύδια στεναχωριούνται που βλέπουν τα δέντρα να τσακίζονται στον καρπό και θα πάνε χαμένα αφού δεν μπορούν να τα μαζέψουν. Τη στεναχώρια συμπληρώνει και το γεγονός, ότι πολλοί ώριμοι συγχωριανοί (δεν αναφέρομαι καν στους νεότερους γιατί ούτε καν ξέρουν τι σημαίνει παραγωγή καρυδιών) ενώ ξέρουν το καθάρισμα ούτε καν δείχνουν ενδιαφέρον να το κάνουν. Το γεγονός σχολιάζεται, αλλά η αδιαφορία τους είναι τέτοια που ούτε καν επισκέπτονται τα παρατημένα χωράφια τους και τα αφήνουν να τα καταπιεί το δάσος. Μετά από λίγα χρόνια, είναι βέβαιο πως και οι καρυδιές που έχουν μείνει μέσα στο χωριό, στα κήπια και κοντά στα σπίτια κι αυτές θα έχουν τη μοίρα εκείνων που ήταν κάποτε στα χωράφια που ξεράθηκαν από στεναχώρια γιατί έπαψαν να βλέπουν ίσκιο ανθρώπου.

Εν κατακλείδι, το θέμα με τα καρύδια και τον ρόλο που έπαιζαν στην οικονομία των προκομμένων νοικοκυριών τα περασμένα χρόνια έχει μεν να κάνει με την ερήμωση της υπαίθρου αλλά είναι κι αυτό ένα κομμάτι της αλλαγής που έχει επέλθει στην ελληνική ύπαιθρο με την απαξίωση κάθε είδους παραγωγής. Ειδικά όταν πρόκειται για παραγωγή που θέλει έστω και λίγες δεξιότητες (η καρυδιά θέλει ελάχιστες, ίσως είναι το δέντρο που δεν θέλει τίποτα παρά μόνο να μαζευτούν τα καρύδια του) όλοι την απαξιώνουν, ακόμη και αν τα έσοδα που θα αποκομίσουν είναι μεγάλα. Η συνήθεια της ζωής στις πόλεις και η επιβίωση με τα επιδόματα δεν τους αφήνουν να μπουν στον κόπο να απολαύσουν την πορεία μιας καλής παραγωγής και της περιπέτειας της αγοράς ενός πολύτιμου προϊόντος.