ΤΑ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΙΩΧΝΟΥΝ ΤΟ ΚΑΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ

Το εικόνισμα του Τζίμ στην Χώρση

Διάβασα χθες στο Facebook μια εξαιρετική ανάρτηση του καλού φίλου και δασκάλου από την Σπερχειάδα (από τη Γραμμένη Οξιά όμως καταγώμενο) Βασίλη Κανέλλο σχετικά με τις επιδημίες και πανδημίες που έπληξαν την Στερεά Ελλάδα κατά τον 19^ο αιώνα και για τις οποίες έχουμε σχετικές γραπτές αναφορές ή κατατέθηκαν στην ιστορία από αφηγητές του παλιού καιρού. Στο ίδιο κείμενο διάβασα επίσης για το «σταύρωμα» των τεσσάρων οριζόντων κάθε χωριού για να εμποδίσουν την  είσοδο της αρρώστιας σε αυτό. Ένα χαρακτηριστικό κομμάτι από το έργο του Καρκαβίτσα για τα Κράβαρα που παραθέτει, το αποδεικνύει.

Έχω κι εγώ ακούσει για τις επιδημίες που χτύπησαν το χωριό μου παλιότερα και τις αναφορές που έκαναν για το «σταύρωμα» των τεσσάρων οριζόντων του χωριού κάποιες εποχές που κανένας πια δεν θυμάται. Μόνο για τρία θύματα της ισπανικής γρίπης το 1918 μου έχουν πει αλλά κανείς δεν θυμάται ποιοι πέθαναν. Άμα αναζητήσω το βιβλίο του Ληξιαρχείου στο Δήμο πιθανόν να βρω κάποια στοιχεία. Μου έχουν αναφέρει και για λιτανείες που έκαναν παλιότερα για διάφορα κακά, όπως οι ακρίδες που είχαν πέσει το 1946 και χάρη στην πίστη των χωριανών πήγαν σύννεφο και πνίγηκαν στον Σπερχειό.

Το εικόνισμα στο Αλώνι του Λάκκου

Εκείνα όμως τα στοιχεία που θυμίζουν αυτές τις περιπτώσεις και την επίκληση των χωριανών στο Θεό για διαρκή υποστήριξη, είναι τα εικονίσματα στους τέσσερις ορίζοντες οι οποίοι και συμπίπτουν με τις κύριες εισόδους και εξόδους του χωριού. Μοντέρνα σήμερα, αντιαισθητικά ίσως και κακόγουστα, χωρίς την επιμέλεια του μάστορα μας αφήνουν να καταλάβουμε πως για όσα χρόνια υπήρχε το χωριό, πάντα εκεί ήταν θεμελιωμένο ένα ιερό για να αποτρέπει την είσοδο του όποιου κακού στο ζωτικό χώρο της κοινότητας. Δεν έχουμε στοιχεία για την βαθιά ιστορία του τόπου και στεκόμαστε στην παρουσία αυτών ως εικονίσματα της χριστιανοσύνης.

Το εικόνισμα που έφτιαξε ο Παντελής Δεδούσης στη Μτσιάρα.

Το πιο σημαντικό είναι το εικόνισμα στη Χώρση, στο παλιό έμπα του χωριού που συναντιόνταν οι δυο μεγάλες στράτες. Αυτή που έρχονταν από τον κάμπο της Λαμίας και προχωρούσε προς την Ευρυτανία και η άλλη που έρχονταν από την Αιτωλία και προχωρούσε προς την Θεσσαλία και τα Άγραφα. Σε αυτή τη διασταύρωση όφειλε το χωριό την ακμή του κατά τους πρώτους αιώνες της οθωμανικής κατάκτησης και πιθανόν και στους βυζαντινούς χρόνους. Εκεί ήρθε και ο πρώτος δρόμος που άνοιξαν οι χωριανοί με τα σκαπανικά τους μετά τον επαναπατρισμό τους μετά τον Εμφύλιο και μάλιστα το μεροκάματο το έπαιρναν σε σιτάρι. Αυτός ο δρόμος σύντομα εγκαταλείφθηκε για να περάσει από το κέντρο του χωριού που είναι στην επάνω γειτονιά. Πάραυτα σε εκείνο το σημείο ομογενής από την Αμερική, ο λεγόμενος Τζίμης έστειλε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 χρήματα και κατασκευάστηκε ένα εικόνισμα με πλάκες από μωσαϊκό και ευτυχώς διατηρείται ακόμη καλά και είναι το μόνο που έχει σχεδόν μόνιμα αναμμένο καντηλάκι λόγω του ότι στην Κάτω Γειτονιά του χωριού ζουν οι περισσότεροι συγχωριανοί.

Το εικόνισμα του Βαρλάμη στον Άγιο Παντελεήμονα

Στην έξοδο αυτού του δρόμου προς το βουνό που οδηγούσε κάποτε στο Καρπενήσι δεν υπάρχει κάποιο άξιο αναφοράς εικόνισμα, ούτε ίχνη από παλαιότερο υπάρχουν. Κάτι σιδερένια καινούργια είναι πολύ σύγχρονα. Στην βόρεια έξοδο τώρα του χωριού, στο μονοπάτι που οδηγεί προς τη Λελούδα και από εκεί προς την Θεσσαλία, στη θέση Αλώνι υπάρχει πέτρινο εικόνισμα ασβεστωμένο και όταν έχει κόσμο τη γειτονιά, Λάκκο τη λέμε έχει και αυτό αναμμένο το καντηλάκι του. Ένα άλλο εικόνισμα πάλι που έπαιζε τον ρόλο που προαναφέρθηκε είναι στα ριζά του λόφου του Αγίου Παντελεήμονα, στο μονοπάτι που οδηγούσε από το χωριό στον Τυμφρηστό (Πέρα Κάψη) και το οποίο επισκεύασε ένας από την οικογένεια Βαρλάμη πριν από 50 χρόνια με τσιμέντο. Στα ίδια χρόνια πάλι ο Παντελής Δεδούσης ο οποίος ήταν πολύ καλός μάστορας της πέτρας έφτιαξε ένα πολύ ωραίο εικόνισμα στη Μτσιάρα, στην άκρη του δρόμου που οδηγεί στη Μερκάδα και το άναμα του καντηλιού του ήταν η αφορμή για βόλτα των χωριανών μέχρι αυτό . Αυτό το ωραίο εικόνισμα μας που δυστυχώς στρίμωξαν με μια απαράδεκτη περίφραξη να καταλάβουμε πως τα έφτιαχναν παλιότερα με πέτρα και μπορεί όποιος θέλει να το μελετήσει.

Στην ίδια κατηγορία των εικονισμάτων που φύλαγαν το χωριό μπορούμε να κατατάξουμε κι αυτό που έγινε με προσφορά των Λουκοπουλαίων που ήταν στην Αμερική στην αρχή του δρόμου του χωριού στον Πλατανιά. Αυτό ήταν ένα σπουδαίο έργο για την εποχή του, με μάρμαρα, χρωματιστά τζάμια και περίφραξη αλλά εδώ και πολλά χρόνια κανένας δεν έχει δείξει κάποιο ενδιαφέρον για την κατάστασή του και δεν είναι μακριά η στιγμή που θα διαλυθεί και τα μπάζα του πάλι είναι σίγουρο ότι κανένας δεν θα τα απομακρύνει από εκεί.

Το εικόνισμα του Ζυγούρη στον Πλατανιά

Αυτά είναι τα εικονίσματα του χωριού που στην πίστη των συντοπιτών λειτουργούσαν ως φυλάκια άμυνας για κάθε κακό που θα έρχονταν απ’ έξω και γι’ αυτό πάλι φρόντιζαν να ανάβουν συχνά τα καντηλάκια τους.  Αυτό γίνονταν πολύ συχνά από τους περαστικούς όταν φυσικά είχε κόσμο το χωριό και όταν η κίνηση ήταν με τα πόδια ή με τα ζώα. Τώρα ούτε κόσμος κινείται από και προς το χωριό με τα πόδια, ούτε χωριανοί υπάρχουν να πηγαίνουν και να έρχονται στα χωράφια τους ενώ όσοι κινούνται με αυτοκίνητα, βαριούνται να κάνουν μια στάση να ανάψουν το καντήλι. Έτσι με αυτή την έννοια, ούτε καν σκέφτονται πως αυτά τα μικρά ιδρύματα της πίστης έπαιζαν το ρόλο της αποτροπής του κακού…

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 28032020