ΌΣΑ ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΚΟΥΜΠΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ

 

Ο χειμώνας στη φύση δεν είναι παύση, αλλά δοκιμασία προσαρμογής. Δεν χαρίζεται· απαιτεί οικονομία κινήσεων, ακρίβεια, γνώση του χρόνου. Όσα ζουν μέσα του δεν τον πολεμούν — τον διαβάζουν. Μαθαίνουν πώς να κινούνται λιγότερο, πώς να περιμένουν περισσότερο, πώς να διακρίνουν το ουσιώδες μέσα στη στέρηση.

Η αλεπού κουλουριάζεται στο χιόνι και περιορίζει τις απώλειες. Σώμα και ουρά γίνονται ένας μικρός θερμικός κύκλος, μια μορφή μνήμης του σώματος απέναντι στο κρύο. Δεν υπάρχει εδώ άνεση, μόνο ακρίβεια. Κι όταν η ανάγκη το ζητήσει, στέκεται ακίνητη, ακούει κάτω από τη σιωπή του χιονιού, εκεί όπου η ζωή εξακολουθεί να κινείται αόρατη. Ένα άλμα αρκεί. Το χιόνι ανοίγει, όχι ως εμπόδιο αλλά ως πεδίο, όχι ως κενό αλλά ως κάλυμμα.

Ο χειμώνας θυμίζει ότι η επιβίωση δεν είναι ζήτημα δύναμης ή κυριαρχίας, αλλά σχέσης με το περιβάλλον. Είναι η ικανότητα να γνωρίζεις τα όρια του τόπου και του σώματος, να σέβεσαι τον ρυθμό των πραγμάτων, να ζεις χωρίς να εξαντλείς.

Ίσως γι’ αυτό ο χειμώνας έχει τόση σιωπή. Όχι επειδή λείπει η ζωή, αλλά επειδή μιλά χαμηλά. Και μόνο όποιος μαθαίνει να ακούει μπορεί να την ακολουθήσει.

Κι έτσι, ακουμπώντας το χιόνι, μαθαίνεται ένας άλλος τρόπος να είσαι ζωντανός.

 📷 Photo by Jim Peaco / NPS - U.S. Department of the Interior

ΑΘΗΝΑ, 17122025 

ΤΟ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΟ ΠΛΑΣΜΑ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

Η ευρωπαϊκή αγριόγατα (Felis silvestris) ξεχωρίζει από το συμπαγές σώμα, το πυκνό τρίχωμα και την παχιά ουρά με τους χαρακτηριστικούς σκούρους δακτυλίους και το στρογγυλεμένο άκρο — σημάδια που τη διαχωρίζουν καθαρά από τις οικόσιτες γάτες.

Δεν υπάρχει περίπτωση όποιος περπατά στα χωράφια, στο δάσος και γενικότερα στο ύπαιθρο να μη βρεθεί, έστω και μία φορά, μπροστά σε ένα πλάσμα που θα τον συγκινήσει. Να σταματήσει, να το θαυμάσει και —αν προλάβει— να το φωτογραφίσει. Εκείνη τη στιγμή, η χαρά δεν μένει μόνο σε αυτόν· μοιράζεται και με όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να βρίσκονται συχνά στη φύση ή την τύχη να ζήσουν μια τέτοια συνάντηση στον δρόμο τους.

Κάθε πλάσμα εκεί έξω έχει τον δικό του τρόπο να υπάρχει και να κινείται στον κόσμο και, πάνω απ’ όλα, απαιτεί τον σεβασμό εκείνου που το αντικρίζει. Όλα είναι μοναδικά, όμως υπάρχουν στιγμές και συναντήσεις που ξεχωρίζουν — είτε λόγω ομορφιάς, είτε λόγω σπανιότητας, είτε απλώς λόγω της σιωπηλής έντασης που κουβαλούν.

Μια τέτοια συνάντηση έζησε πριν από λίγες ημέρες ο καλός φίλος και εξαίρετος φωτογράφος από την Εορδαία, Δημήτρης Καλλιακούδας. Άνθρωπος βαθιά εξοικειωμένος με τη φύση και τα στοιχεία της, βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με μια αγριόγατα (Felis silvestris) και έμεινε —όπως λέει— άφωνος.

Το βλέμμα της αγριόγατας δεν είναι ούτε φοβισμένο ούτε επιθετικό· είναι ερευνητικό. Μια σύντομη, σιωπηλή συνάντηση δύο κόσμων που συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, αρκεί να υπάρχει σεβασμός και απόσταση.

Δεν έμεινε όμως ακίνητος μόνο εκείνος. Ακίνητη έμεινε και η αγριόγατα, κοιτάζοντάς τον με έναν τρόπο που δεν θύμιζε ούτε φόβο ούτε επιθετικότητα. Σαν δύο πλάσματα που μοιράζονται ισότιμα τον ίδιο χώρο, αντάλλαξαν για λίγες στιγμές ένα βλέμμα που έμοιαζε σχεδόν με διάλογο. Έτσι προέκυψε μια εξαιρετική σειρά φωτογραφιών, με την αγριόγατα να στέκεται, να βαδίζει αργά μπροστά στον φακό και τελικά να απομακρύνεται προς τα ενδότερα του δάσους με ένα αρχοντικό, ήρεμο βήμα.

Ο Δημήτρης μοιράστηκε αυτή την εμπειρία μέσα από τις φωτογραφίες του και χάρη σε αυτές χαρήκαμε κι εμείς το πανέμορφο αγρίμι που εξακολουθεί να στολίζει τα δάση μας, συχνά αόρατο και σιωπηλό. Κοιτάζοντας τα καρέ για ώρα, δύσκολα δεν αισθάνεται κανείς ευγνωμοσύνη για την παρουσία τέτοιων πλασμάτων γύρω μας.

Πλάσματα που χρειάζονται την προσοχή και την έγνοια μας. Γιατί χωρίς αυτά, ο κόσμος θα ήταν φτωχότερος — και σίγουρα πολύ πιο αδιάφορος.

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

Η ευρωπαϊκή αγριόγατα (Felis silvestris) αποτελεί αυστηρά προστατευόμενο είδος στην Ελλάδα. Ζει κυρίως σε δασικές και ημιορεινές περιοχές, αποφεύγει τον άνθρωπο και η παρουσία της θεωρείται ένδειξη υγιών οικοσυστημάτων. Οι σπάνιες οπτικές συναντήσεις μαζί της είναι πολύτιμες, ακριβώς επειδή βασίζονται στη διακριτική συνύπαρξη και τον σεβασμό του χώρου της.

ΑΘΗΝΑ, 16122025 

ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΘΟΡΩ

 

Άγιος Παντελεήμονας: Ο λόφος απ’ όπου ξεκινά η ιστορία του χωριού.
Η εκκλησία στην κορυφή, αθέατη στο χιόνι.

 

Από τα δάση του Κόνκορντ στις πλαγιές του Τυμφρηστού

«Η θαυμαστή καθαρότητα της φύσης αυτή την εποχή είναι ένα από τα πιο ευχάριστα γεγονότα. Κάθε σάπιο κούτσουρο, κάθε πέτρα σκεπασμένη με βρύα, κάθε φράχτης και τα νεκρά φύλλα του φθινοπώρου, όλα κρύβονται κάτω από ένα καθαρό τραπεζομάντιλο χιονιού. Τον χειμώνα η φύση συγχέει τις θερινές της διακρίσεις. Ο ουρανός φαίνεται να πλησιάζει τη γη.»
— Henry D. Thoreau, A Winter Walk (1843)

Στο A Winter Walk, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ προσεγγίζει τον χειμώνα όχι ως έλλειψη, αλλά ως κατάσταση αποκάλυψης. Το χιόνι δεν καταργεί τη φθορά· τη σκεπάζει και, σκεπάζοντάς την, την εξισώνει. Μέσα σε αυτή την εξίσωση, οι διακρίσεις των άλλων εποχών παύουν να έχουν σημασία και το τοπίο αποκτά ενότητα.

Ο χειμώνας, στον Θορώ, είναι η στιγμή όπου τα στοιχεία παύουν να κρατούν αποστάσεις. Ο ουρανός φαίνεται να πλησιάζει τη γη, το νερό γίνεται πάγος, η βροχή χιόνι. Η φύση δεν επιδεικνύεται· συγκεντρώνεται. Και μέσα σε αυτή τη συγκέντρωση, αναδύεται μια μορφή ζωής πιο λιτή αλλά πιο ανθεκτική — εκείνη που δεν χρειάζεται να φαίνεται για να υπάρχει.

Ο χειμωνιάτικος περίπατος δεν είναι φυγή από τον κόσμο, αλλά αναπροσανατολισμός του βλέμματος. Αφαιρείται το περιττό, περιορίζεται το φάσμα, και έτσι η αντοχή γίνεται ορατή ως θεμελιώδης ιδιότητα της ζωής.

Αυτός ο τρόπος θέασης δεν ανήκει αποκλειστικά στον τόπο του Θορώ. Μεταφέρεται. Όχι ως σχήμα, αλλά ως εμπειρία.

Στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα, από όπου ξεκινά η ιστορία του χωριού, ο χειμώνας επιτελεί ένα ανάλογο έργο. Η κορυφή υπάρχει, αλλά δεν αποκαλύπτεται πλήρως. Η εκκλησία είναι παρούσα, χωρίς να φαίνεται. Το σημείο της αρχής δεν χρειάζεται ορατότητα για να λειτουργεί. Μόνο ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό ξεχωρίζει.

  

Στο χωράφι, τα χιόνι κρατάει όσο θα διαρκέσει τα βήματα της επίσκεψης.  

Εδώ, η σιωπή του χιονιού δεν δηλώνει απουσία, αλλά διάρκεια. Το τοπίο δεν αφηγείται· συγκρατεί. Και ο περίπατος δεν οδηγεί σε θέαμα, αλλά σε επίγνωση της σχέσης ανάμεσα στον τόπο και στον χρόνο. Ο χειμώνας, έτσι, δεν απογυμνώνει μόνο τη φύση. Απογυμνώνει και τον τρόπο με τον οποίο στεκόμαστε μέσα της.

ΑΘΗΝΑ, 16122025 

Η ΦΥΣΗ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΜΟΝΟ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ, ΟΧΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ

 

Ο πίνακας του N. C. Wyeth, Fox in Winter (1935), από το Men of Concord, συνομιλεί άμεσα με το απόσπασμα του Θορώ, μεταφέροντας σε εικόνα την επιμονή της ζωής μέσα στον χειμώνα.*

«Do not despair of life. You have no doubt force enough to overcome obstacles. Think of the fox prowling through the wood and field in a winter night for something to satisfy his hunger. Notwithstanding cold, hounds and traps his race survives. I do not believe any of them ever committed suicide».

«Μην απελπίζεσαι για τη ζωή. Χωρίς αμφιβολία διαθέτεις αρκετή δύναμη για να ξεπεράσεις τα εμπόδια. Σκέψου την αλεπού που περιπλανιέται στο δάσος και στα χωράφια, μέσα σε μια χειμωνιάτικη νύχτα, αναζητώντας κάτι για να κατευνάσει την πείνα της. Παρά το κρύο, τα κυνηγόσκυλα και τις παγίδες, το είδος της επιβιώνει. Δεν πιστεύω ότι καμία τους αυτοκτόνησε ποτέ.»
Henry David Thoreau, Ημερολόγιο, 13 Δεκεμβρίου 1857

Ο Θορώ, στο ημερολόγιο της 13ης Δεκεμβρίου 1857, δεν γράφει ένα παρηγορητικό σημείωμα προς τον αναγνώστη. Γράφει κάτι πιο απαιτητικό: μια υπενθύμιση ότι η ζωή δεν ζητά δικαιολογήσεις για να συνεχιστεί. «Do not despair of life», λέει, όχι επειδή όλα θα πάνε καλά, αλλά επειδή υπάρχει αρκετή δύναμη για να ξεπεραστούν τα εμπόδια. Όχι η δύναμη της βεβαιότητας, αλλά εκείνη της κίνησης.

Η εικόνα που επιστρατεύει είναι λιτή και ανελέητη: μια αλεπού που περιπλανιέται σε νύχτα χειμωνιάτικη, μέσα σε δάσος και χωράφια, αναζητώντας κάτι να κορέσει την πείνα της. Κρύο, σκυλιά, παγίδες. Και όμως, το είδος της επιβιώνει. Ο Θορώ δεν εξιδανικεύει τη φύση· δεν της αποδίδει ηρωισμό. Παρατηρεί απλώς ότι η ζωή, όταν εκτίθεται στον κίνδυνο, δεν στρέφεται εναντίον του εαυτού της. «I do not believe any of them ever committed suicide». Η φράση είναι σκληρή, σχεδόν ανυπόφορη, γιατί αφαιρεί από τον άνθρωπο το άλλοθι της απόγνωσης ως φυσικού νόμου.

Ο πίνακας του N. C. Wyeth μοιάζει να συνομιλεί σιωπηλά με αυτή τη σκέψη. Το τοπίο είναι απλωμένο, ψυχρό, σχεδόν αδιάφορο. Το χιόνι δεν αγκαλιάζει· απογυμνώνει. Κάπου μακριά, μια ανθρώπινη φιγούρα — μικρή, σχεδόν τυχαία — διασχίζει τον χώρο. Η αλεπού, αντίθετα, βρίσκεται στο προσκήνιο: όχι ως κυρίαρχη, αλλά ως ενεργή παρουσία. Το κόκκινο του σώματός της δεν είναι σύμβολο θριάμβου· είναι ίχνος θερμότητας μέσα σε έναν κόσμο που δεν υπόσχεται τίποτα.

Εδώ συναντιούνται ο Θορώ και ο Wyeth: στην ιδέα ότι η ζωή δεν χρειάζεται νόημα για να συνεχιστεί. Η αλεπού δεν ελπίζει, δεν αναλογίζεται το μέλλον, δεν αφηγείται τον εαυτό της. Κινείται. Αναζητά. Αντέχει. Η επιμονή της δεν είναι αρετή — είναι συνθήκη ύπαρξης.

Και ίσως αυτό είναι το πιο ανήσυχο μάθημα του αποσπάσματος: ότι η απόγνωση δεν είναι φυσικό γεγονός, αλλά πολιτισμική επινόηση. Ότι η φύση —αυτή που παρατηρεί ο Θορώ με σχεδόν ηθική ακρίβεια— γνωρίζει μόνο τη συνέχεια, όχι την παραίτηση. Μέσα στον χειμώνα, μέσα στον κίνδυνο, μέσα στη σιωπή, η αλεπού προχωρά. Και μαζί της, χωρίς ρητορική, χωρίς παρηγοριά, μας δείχνει έναν δρόμο: όχι προς τη νίκη, αλλά προς τη ζωή.

ΑΘΗΝΑ, 14122025