ΣΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥΣ ΣΤΟ ΒΕΛΟΥΧΙ

 

Είναι ο αυχένας των Αγίων Αποστόλων το χαμηλότερο σημείο (1350) στη ραχοκοκοκαλιά του συγκροτήματος του Τυμφρηστού ή Βελούχι όπου ανταμώνουν το Πικροβούνι με το Κουμπί και γι’ αυτό από την στιγμή που περπάτησε ο άνθρωπος σε αυτόν τον υπέροχο τόπο εκεί περνούσε το μονοπάτι που συνέδεε την Δυτική Φθιώτιδα με την Ευρυτανία.

Μέχρι που έγινε ο αμαξιτός δρόμος από τις Ράχες Τυμφρηστού, απ’ αυτό περνούσαν οι διαβάτες και οι Άγιοι Απόστολοι ήταν το πιο σημαντικό σημείο της διαδρομής καθώς για όσους έρχονταν από μέσα, από την Ευρυτανία τέλειωναν οι ανηφόρες κι έβλεπαν θάλασσα κάτω στον Μαλιακό. Για όσους έρχονταν από κάτω, από τον κάμπο της Φθιώτιδας ήταν η είσοδος για έναν κόσμο γεμάτο βουνά και ποτάμια και η θέα του άλλους ενθάρρυνε κι άλλους απογοήτευε. Όλοι πάντως εκεί ένιωθαν την ανάγκη να κάνουν μια στάση, να πάρουν μια ανάσα και πολλές φορές, όταν ο καιρός δεν ήταν καλός να βρουν ένα σημείο να βάλουν το κεφάλι τους να μην βρέχεται και προστατευτούν από την παγωνιά του χειμώνα.

Γι’ αυτό και το εκκλησάκι που έχτισαν εκεί, πέρα από το χώρο της λατρείας είχε κι ένα δωμάτιο με τζάκι για τους περαστικούς που αναζητούσαν ένα καταφύγιο να περάσει η κακοκαιρία και να ξαποστάσουν ένα βράδυ. Το εκκλησάκι που ανήκει στον κοινότητα της Μερκάδας είναι σκεπασμένο με τσιμέντο που αντικατέστησε τις πέτρινες πλάκες για να μην τις παίρνει ο αέρας που φυσά τρελά εκεί πάνω και χτίστηκε όπως αναφέρεται στην τοπική ιστορία το 1825 από την Κυρούλα, κόρη του Χατζηδημάκη Οικονόμου, επιφανούς προύχοντα που είχε καταγωγή από το χωριό Μαυρίλο και η οικογένειά του συμμετείχε ενεργά στα πράγματα της εποχής. Την παλαιότητά μαρτυρεί και μεγάλο μέρος της τοιχοποιίας του  ενώ δεν αποκλείεται οι ίδιες πέτρες να ανήκαν σε προγενέστερο προσκύνημα που λύγισε ο καιρός και ή κάποιες ενέργειες ανθρώπων εκείνης της εποχής.

 

Όπως και να’ χει το πράγμα, το εκκλησάκι εκτός από τον λατρευτικό του ρόλο, ρόλος που φανέρωνε η αφιέρωσή του στους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο η γιορτή των οποίων συνδυάζονταν με  ποικίλες εκφράσεις του ποιμενικού βίου, λειτουργούσε πάντα ως καταφύγιο όσων νύχτωναν εκεί ή έπρεπε να προφυλαχτούν από τον καιρό. Οι Άγιοι Απόστολοι επίσης είναι ένα σημείο στο Βελούχι που αγαπούν πολύ όλοι οι ορειβάτες που ανεβαίνουν στο βουνό κι εκεί δίνουν συνήθως τα ραντεβού τους για το ξεκίνημα. Το εκκλησάκι είναι χτισμένο σε ένα σημείο που ο αέρας δεν αφήνει να ψηλώσει κανένα δέντρο αλλά μόλις γέρνει ο τόπος, πυκνές συστάδες ελάτων δημιουργούν το κατάλληλο σημείο για να εγκαταστήσουν οι κτηνοτρόφοι μαντριά και καλύβια και οι οποίοι συμμετείχαν στους εορτασμούς με όλη την επισημότητα που υπέβαλλε η παρουσία τους.

 

Ο εορτασμός και το πανηγύρι που ακολουθούσε, αφορούσε όλα τα χωριά των ανατολικών κλιτύων του Τυμφρηστού (Τυμφρηστός, Μεσαία και Μεγάλη Κάψη, Μερκάδα, Μαυρίλο, Νεοχώρι) αλλά και τα εκείθεν του αυχένα, Λάσπη και κυρίως το Καρπενήσι για το οποίο όπως προαναφέρθηκε, αποτελούσε τον πρώτο σταθμό για την επικοινωνία του. Σε αυτό το πανηγύρι, που μέχρι πολλά χρόνια μετά το τέλος της τραγικής δεκαετίας του ’40 έπαιζαν και όργανα και στήνονταν χοροί μέχρι αργά το απόγευμα, οι «βλάχοι», όπως αποκαλούσαν τους κτηνοτρόφους που πήγαιναν εκεί τα κοπάδια τους έπαιζαν τον ρόλο του οικοδεσπότη του βουνού. Οι «βλάχοι» ήταν κυρίως Σαρακατσαναίοι που ξεχείμαζαν στη Βοιωτία, στα πεδινά της Φθιώτιδας και γύρω από τον Σπερχειό, ήταν οι Φασσαίοι, Ακριβαίοι και άλλοι που άφησαν ιστορία στο Βελούχι. Γι’ αυτούς η μέρα των Αγίων Αποστόλων ήταν σημαδιακιά γιατί από τότε και πέρα άρχιζαν μειώνουν το άρμεγμα και να οδηγούν τα κοπάδια, κυρίως τα γίδια στα ψηλότερα σημεία του βουνού, προς το λεγόμενο Κάρνο (Κάρβουνο) που σε μια ρεματιά κρατούσε μάλιστα χιόνι μέχρι το τέλος το καλοκαιριού.

 Την εποχή εκείνη θυμόνταν και έλεγε πολλά προχθές στους Αγίους Αποστόλους ο Γιώργος Φάσσας ο οποίος μέχρι 14 χρονών ακολουθούσε το τσελιγκάτο των Φασσαίων στο βελούχι και ήρθε να τιμήσει τη γιορτή των Αγίων στον τόπο που ζούσε η οικογένειά του τα καλοκαίρια. Ήταν μια άλλη εποχή λέει, χωρίς δρόμους και με πολλές δυσκολίες, αλλά ο αγώνας για την προκοπή του τσελιγκάτου τους κινητοποιούσε και την ημέρα των Αγίων Αποστόλων, ήθελαν να είναι οι πρώτοι. Έψηναν αρνιά και κατσίκια, έδιναν γάλατα, τυριά, γιαούρτια στον κόσμο που έρχονταν να προσκυνήσουν και να γιορτάσουν, έδειχναν πως ήταν νοικοκυραίοι και αυτό το όφειλαν στο Βελούχι και στα μοναδικά λιβάδια του.

 

Οι καιροί εκείνοι όμως πέρασαν, τα τσελιγκάτα διαλύθηκαν και από τους τσελιγκάδες οι περισσότεροι έγιναν γεωργοί στη Βοιωτία και επαγγελματίες στη Φθιώτιδα. Σήμερα μόνο κάτι λίγα γιδοπρόβατα αλλά πολλές ελεύθερες αγελάδες βόσκουν στο Βελούχι που κάποτε βογκούσε από τα μεγάλα κοπάδια. Σε ανάμνηση αυτής της εποχής, οι Σαρακατσαναίοι της Φθιώτιδας είχαν φτιάξει τη δεκαετία του ’90 έναν παραδοσιακό οικισμό κοντά τους Αγίους Αποστόλους όπου έκαναν κάθε χρόνο το αντάμωμά τους, αλλά η ζέση εκείνης της εποχής για την παράδοση σιγά – σιγά ξεθύμανε ενώ η επιδημία περιόρισε και τον όποιο ενθουσιασμό είχε απομείνει. Ο οικισμός διαλύεται και χρειάζεται επειγόντως συντήρηση και οργάνωση ώστε να συνεχίσει να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους Σαρακατσαναίους και όχι μόνο. Φυσικά και για τις δυνατότητες που έχει το Βελούχι να φιλοξενεί πολλά κοπάδια αλλά και για το υπέροχο τσάι του και για τα άφθονα κυνήγια που είχε κάποτε, τα οποία σημειωτέον λιγόστεψαν παραλλήλως με την μείωση της κτηνοτροφίας στην περιοχή.

 

Μετά από ένα χρόνο που δεν έγινε κανένα πανηγύρι στην περιοχή, λόγω της επιδημίας, φέτος εορτασμός των Αγίων Αποστόλων στο Βελούχι, άνοιξε την περίοδο και ελπίζουμε να μην υπάρξουν απρόοπτα και να μπορέσει να ξαναγίνουν τα υπόλοιπα σε όλα τα χωριά όπως τα παλιότερα χρόνια. Το έχουν ανάγκη οι άνθρωποι, το έχει και ο τόπος που κάθε χρόνος που περνάει η σιωπή τον βαραίνει όλο και περισσότερο.  Στη λειτουργία συμμετείχαν τρεις παπάδες, (Βασίλης Αλεξίου από τη Μερκάδα, Βαγγέλης Γιαννουσιάς από τη Μεγάλη Κάψη και Κώστας Φύκας από τον Τυμφρηστό) ενώ αρκετός ήταν ο κόσμος που ήρθε να προσκυνήσει και να χαρεί έστω για λίγο τον εορτασμό των Αγίων Αποστόλων.  

Ο Γιώργος Φάσσας, ήρθε να προσκυνήσει τους Αγίους Αποστόλους και δεν χάσαμε την ευκαιρία να ακούσουμε τα όσα μας είπε για τα παιδικά του χρόνια στο Βελούχι, στο τσελιγκάτο των Φασσαίων.

 Όσοι μπορούσαμε πήγαμε φέτος στους Αγίους Αποστόλους και ευχόμαστε του χρόνου να είμαστε περισσότεροι και να βάλουμε μπροστά να γίνει αυτό το πανηγύρι όπως παλιά και να το γιορτάζουμε όλοι μαζί, ντόπιοι, επισκέπτες, τσελιγκάδες, κυνηγοί και ορειβάτες. 

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 08072021