ΤΟ ΞΕΣΤΡΕΜΑΤΙΣΜΑ ΕΝΟΣ ΠΑΛΙΟΥ ΧΩΡΑΦΙΟΥ

Κατηφορίζαμε σιγά, πριν από καμιά δεκαριά μέρες, παραμονή της 25ης Μαρτίου, τον δρόμο από το Χαλίκι προς το Ανήλιο για να βλέπουμε τις κορυφές του Λάκμου και να απολαμβάνουμε το δάσος με τις γυμνές οξιές και τα ξερά φύλλα τους στρωμένα στο έδαφος όταν έπιασα μια ασυνήθιστη σκηνή σε ένα χωράφι λίγο πιο πάνω από το δρόμο…

Ένα ζευγάρι, ο Μπάμπης Τζαρούχης και Τζένη Λούφα πάλευαν με τις πέτρες και τα χώματα ενός επικλινούς χωραφιού στο οποίο είχε περάσει πρώτα κάποιο μηχάνημα και το όργωσε βαθιά με αποτέλεσμα να βγουν οι πέτρες στην επιφάνεια και να πρέπει να απομακρυνθούν για να ακολουθήσει η καλλιέργεια. Τούτο το χωράφι ήταν παρατημένο πάνω από μισό αιώνα, εποχή που δεν υπήρχαν μηχανήματα τέτοια που να κάνουν βαθιές αρόσεις και όσοι τολμούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο, με τα τσαπιά και τα ξινάρια δυσκολεύονταν πολύ αλλά όπως και να είχε, δημιουργούσαν ένα καλό και χωράφι με παρθένο χώμα που υπόσχονταν μια καλή παραγωγή, αν βέβαια βοηθούσαν και οι πάντα απρόοπτες καιρικές συνθήκες.

Αυτό λέγονταν ξεστρεμάτισμα και γίνονταν συνήθως όταν κάποιες ορεινές κοινωνίες αντιμετώπιζαν ζητήματα επάρκειας της γης ή σε έκτακτες περιπτώσεις, όπως στην Κατοχή που η παραγωγή δεν επαρκούσε για τη διατροφή των κατοίκων μιας περιοχής και λόγω αποκλεισμού έπρεπε να βρουν τρόπο να την αυξήσουν. Έτσι ξεκινούσαν και άρχιζαν να ξεστρεματίζουν διάφορες εκτάσεις γύρω από τα χωράφια τους, ακόμα και δασικές για να μεγαλώσουν τα χωραφάκια τους και το γεγονός μαζί με τη διανομή ορισμένων τσιφλικιών απασχόλησε πολύ μάλιστα και το ΕΑΜ και αναπτύχθηκε και ένας ιδιαίτερος διάλογος στην σύνταξη των κανόνων της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης. Ο Γεωργούλας Μπέϊκος τα περιγράφει πολύ καλά στο βιβλίο του «Η λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα» (Εκδόσεις «Θεμέλιο»).

Εκείνα τα χωράφια που προέκυψαν από το ξεστρεμάτισμα, στα Άγραφα όσο γνωρίζω αλλά και σε άλλα μέρη, έδωσαν παραγωγή για αρκετά χρόνια αλλά σύντομα οι νοικοκυραίοι τα παράτησαν γιατί έφυγαν από τα χωριά τους για τον κάμπο και τις πόλεις. Δεν παράτησαν μόνο αυτά τα χωράφια που δημιούργησε τότε η ανάγκη αλλά και άλλα πολλά που ήταν μέσα στα χωριά και ιδιαίτερα παραγωγικά και όπως ήταν επόμενο, δασώθηκαν και σήμερα αποτελούν και ένα πονοκέφαλο καθώς θεωρούνται δασικές εκτάσεις και το Δασαρχείο περιορίζει τις δυνατότητες εκμετάλλευσής τους ενώ το Κράτος ζητάει κι απ’ αυτά φόρους.

Δεν είναι το θέμα μας όμως αυτό αλλά ο κύκλος που κάνει ένα χωράφι, όπως αυτό του Μπάμπη Τζαρούχη σε μια ξέδεντρη πλαγιά πάνω από το ρέμα Πιτσέλου έξω από το Ανήλιο. Το οποίο, ποιος ξέρει πότε οι πρόγονοί του κέρδισαν από το δάσος και σε αυτό στηρίχθηκαν για την επιβίωσή τους και πόσες φορές σε διάφορες φάσεις της ιστορίας το παράτησαν και το επιστράτευσαν πάλι στην παραγωγή. Τέτοια χωράφια δημιουργούσαν κοντά σε πηγές ή ρέματα που να έχουν νερό και το καλοκαίρι για να ποτίζουν τις καλλιέργειες και ήταν σαν νησίδες παραγωγής μέσα στα δάση. Ο παρατηρητής ενός τόπου μπορεί να διακρίνει που ήταν τέτοια μέσα στα δάση καθώς εκείνες οι παλιές νησίδες παραγωγής ξεχωρίζουν ακόμη από το ύψος και την διάταξη των δέντρων. Αν μάλιστα πάει και τα περπατήσει, το χειμώνα που δεν υπάρχει βλάστηση εύκολα μπορεί να διακρίνει ανάμεσα στα δέντρα ξερολιθιές, αυλάκια, αλώνια, ακόμη και ερείπια από καλύβες και άλλες εγκαταστάσεις που έκαναν οι άνθρωποι για να ζουν κοντά τους.

Τέτοια λείψανα υπάρχουν και στο χωράφι του Μπάμπη, ο οποίος μπορεί να μην ξεκίνησε το ξεστρεμάτισμα από την ανάγκη που είχαν οι πρόγονοί του αλλά ατύπως ανέλαβε και διεκπεραίωσε, κάνοντας με επιτυχία τα πρωταρχικά βήματα, ήτοι την προετοιμασία του για την καλλιέργεια που θα ακολουθήσει, τον αρχαίο ρόλο του ανθρώπου για τη συνέχειά του στον κόσμο. Ο Μπάμπης και η Τζένη, ασφαλώς και δεν πιέζονται τόσο από την οικονομική κρίση ώστε να καταφύγουν στην δημιουργία ενός χωραφιού αλλά τον τρόπο τους μπορεί να ακολουθήσουν (αν δεν έχουν ήδη ακολουθήσει) και πολλοί άλλοι για λόγους αυτοσυντήρησης πλέον και να δημιουργηθεί για μια ακόμη φορά στην ιστορία των ελληνικών βουνών, ένα κίνημα που θα αναζητήσει τις πηγές της διατροφής του στα βουνά και τα δάση και κατά συνέπεια μέσω αυτής της κίνησης και ένα ιδιαίτερο βαθμό ελευθερίας.

Καλή σοδειά Μπάμπη και Τζένη και καλή αντάμωση στον μικρό σας κήπο!!!

ΑΘΗΝΑ, 12042017

ΥΓ. Απ΄ότι έμαθα η σοδειά πήγε θαυμάσια και φέτος αναμένεται να είναι καλύτερη....