ΟΙ ΠΕΛΑΡΓΟΙ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ

Δεν είναι από τους μεγάλους ποταμούς της Ελλάδας, ο ήρεμος κατά τα φαινόμενα αλλά πολλές φορές εξαιρετικά αποκαλυπτικός για τη δύναμή του, ιστορικός Σπερχειός, ο οποίος πηγάζει από τις βορειοανατολικές πλαγιές του Τυμφρηστού και αφού διασχίσει την εύφορη κοιλάδα της Φθιώτιδας που ταυτίζεται και με το όνομά του, εκβάλει στον Μαλιακό κόλπο τις ακτές του οποίου διαρκώς  περιορίζει σε βάρος της θάλασσας.

Σε όλο το μήκος της δαδρομής του ο ποταμός είναι στη διάθεση του ανθρώπου και τα πολύτιμα νερά του οδηγούνται σε καλλιέργειες, σε βαθμό μάλιστα όταν κοντεύει να τελειώσει το καλοκαίρι σε ορισμένα σημεία να φαίνεται εντελώς στεγνός. Στο μεγαλύτερο δε μήκος της διαδρομής του ρέει μέσα στο μεγάλο πλατανόδασος, ένα από τα ωραιότερα όλων των ποταμών της Ελλάδας και πολύ σπουδαίο για την ποικιλία των ειδών που φιλοξενεί ενώ στο προς το τέλος της διαδρομής του, χάνεται κυριολεκτικά μέσα στους σε οικοσυστήματα όπου ενδυμούν παρόχθια των ποταμών και των βάλτων οικοσυστήματα.

Σε όλο το μήκος της διαδρομής του μέχρι πριν από δυο δεκαετίες,  πυκνή ήταν η παρουσία των πελαργών, πτηνών που θεωρούνται ως η κορυφή της διατροφικής αλυσίδας της ελληνικής αγροτικής υπαίθρου καθώς αυτά τρέφονται αποκλειστικά με τρωκτικά, ερπετά και αμφίβια από τα οποία και τα περισσότερα δημιουργούσαν προβλήματα στην γεωργία καθώς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συμμετείχαν στη μοιρασιά της σοδειάς με τον άνθρωπο ή δημιουργούσαν προβλήματα στην παραγωγή της.

Στο διαρκή αγώνα των ανθρώπων κατά των επιβουλέων της σοδειάς του από τα μεταπολεμικά χρόνια ήρθαν σύμμαχοι τα δεκάδες φυτοφάρμακα και εντομοντόνα ενώ τα λιπάσματα βοήθησαν αρκετά ώστε να έχει πολλαπλάσια απόδοση. Το αντίτιμο όμως ήταν η μόλυνση του εδάφους και των νερών από χημικά απόβλητα και η εξαφάνιση πολλών ειδών που αποτελούσαν την τροφή των πελαργών αλλά και πολλών άλλων αρπακτικών. Το αποτέλεσμα ήταν πλέον εμφανές και προβλημάτισε πολλούς ειδικούς τη λύση όμως έδωσε η ίδια η φύση συνεπικουρούμενη βεβαίως από την οικονομική κρίση καθώς πολλοί από τους αγρότες υποχρεώθηκαν να περιορίσουν τη χρήση των φυτοφαρμάκων, ακόμη και των λιπασμάτων ενώ δεν ήταν καθόλου λίγοι κι εκείνοι που εγκατέλειψαν τις καλλιέργειες.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν να αλαφρώσει κάπως το έδαφος από το βάρος των χημικών κατασκευασμάτων και οι πληθυσμοί κάποιων ειδών, όπως τα τρωκτικά και τα έρπετα να αρχίσουν να αυξάνονται, αύξηση την οποία ακολούθησαν και οι πληθυσμοί των θηρευτών τους με πρώτους αυτών των πελαργών που επισκέπτονται τους κάμπους και τους ποταμούς της πατρίδας μας από τον Μάρτιο και μένουν ως τα μέσα του Αυγούστου. Το φαινόμενο τούτο παρατηρήθηκε και στον Σπερχειό ποταμό, ιδιαίτερα στα χωριά που βρίσκονται στην άνω λεκάνη του, από την Μακρακώμη και πάνω, στην Δυτική Φθιώτιδα. 

Έτσι τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε το φαινόμενο να ζωντανέψουν παλιές φωλιές σε όλα τα χωριά, από το Λιανοκλάδι και πάνω, ακόμη και στο Νεοχωράκι, στους πρόποδες του Τυμφρηστού γέμισε ο ουρανός πελαργούς τους οποίους βλέπουν με ιδιαίτερη συμπάθεια οι κάτοικοι και τους παρακολουθούν από την ημέρα που έρχονται την άνοιξη μέχρι τις αρχές του Αυγούστου που επιστρέφουν να ξεχειμάσουν στους υγρότοπους της μακρινής Αφρικής. Πολλοί μάλιστα διηγούνται και ωραίες ιστορίες που δείχνουν τα ενδιαφέρον των ανθρώπων για αυτά τα πουλιά ενώ συχνά αυτά γίνονται και αντικείμενο αντιπαράθεσης όσον αφορά την παρουσία τους σε κάθε χωριό. Όπως για παράδειγμα μεταξύ του Αγίου Γεωργίου και του Νεοχωρακίου που αποτελούσε και τον κήπο για όλα τα χωριά της ανατολικής πλευράς του Τυμφρηστού και πολλά της Ευρυτανίας.

Μια από αυτές μάλιστα είναι συνδυασμένη με τον εξηλεκτρισμό της περιοχής και έχει μείνει στη μνήμη των κατοίκων του Αγίου Γεωργίου ως κορυφαίο γεγονός για την πανθομολογούμενη αφοσίωση των πελαργών στο ταίρι τους. Μέχρι τότε στο ψηλό καμπαναριό της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου έρχονταν και φώλιαζε κάθε χρόνο ένα ζευγάρι πελαργών και πριν χτιστεί η μεγάλη εκκλησία, αυτοί φώλιαζαν στα μεγάλα πλατάνια στο ποτάμι. Γράφει ο δάσκαλος Τάκης Ευθυμίου ο οποίος ασχολείται συστηματικά με την ιστορία της περιοχής:
«Στο καμπαναριό του Άι - Γιώργη , κάθε χρόνο φώιαζε ένα ζευγάρι πελαργών.Μια χρονιά όμως, από απροσεξία, η λελεκίνα ακούμπησε τα ανοιγμένα της φτερά στα ηλεκτροφόρα σύρματα και κεραυνοβολήθηκε. Μόλις το αρσενικό την αντιλήφθηκε να πέφτει στο έδαφος, προσγειώθηκε από πάνω της με μεγάλη αγωνία. Όταν διαπίστωσε ότι είναι νεκρή, κλαψουρίζοντας από απελπισία, άνοιξε τα φτερά του και πετώντας συνειδητά, έπεσε πάνω στα ίδια θανατηφόρα σύρματα και αυτοκτόνησε, μη αντέχοντας το χαμό της συντρόφισσάς του. Αληθινή ιστορία, που μοιάζει με λυπητερό παραμύθι».

Το γεγονός αυτό ήταν οριακό για την κοινωνία των πελαργών και από τότε και πέρα, κανένα ζευγάρι δεν φώλιασε πάλι στη στέγη της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και γι’ αυτό αναπτύσσεται ο διάλογος της αντιζηλίας με το Νεοχωράκι (μόλις 3 χιλιόμετρα μακρύτερα) όπου στις κολώνες της ΔΕΗ τα τελευταία χρόνια φωλιάζουν δυο ζευγάρια πελαργών τα οποία, όπως λένε οι κάτοικοι που τα παρακολουθούν συστηματικά είναι και πολύ καρπερά. Πέρσι η μια φωλιά, αυτή που είναι απέναντι από το βενζινάδικο του Γκίκα, έβγαλε τέσσερους νεαρούς πελαργούς και η άλλη τρία. Το μυστήριο όμως είναι ότι ενώ περίμεναν αυτοί φέτος να φτιάξουν φωλιές και σε άλλες κολώνες, όπου διατηρούνται τα απαραίτητα πλαίσια που έβαλε κάποτε η ΔΕΗ,αυτοί φαίνεται προτίμησαν να πάνε αλλού να ζήσουν.

Στο χωριό Πτελέα (Πύργος) που βρίσκεται λίγο μετά την Μακρακώμη και βρίσκεται δίπλα από τον Σπερχειό πέρσι είχαν φτιάξει στις κολώνες της ΔΕΗ τις φωλιές τους δυο ζευγάρια αλλά κάπου βρέθηκε κι ένας μοναχικός πελαργός, άγνωστο αν ήταν αρσενικός ή θηλυκός,ο οποίος για πολύ καιρό προσπαθούσε να μπει ανάμεσα σε ένα άλλο ζευγάρι.Τούτο όμως δεν είναι επιτρεπτό στην κοινωνία αυτών των πουλιών και το ζευγάρι,πότε το ένα μέλος και πότε το άλλο βρίσκονταν σε διαρκή διαμάχη με τον παρείσακτο ο οποίος τελικά μια ημέρα εξαφανίστηκε κι έτσι μπόρεσαν οι άλλοι να μεγαλώσουν και να εκπαιδεύσουν ήσυχα τα τρία πελαργόπουλα που έκαναν.Για την περίπτωση αυτού του καυγά των πελαργών συζητάνε ακόμη στο χωριό οι κάτοικοι του οποίου, ήταν όλοι με το μέρος του ζευγαριού.

Εκεί όμως που η συγκέντρωση των πελαργών θυμίζει αποικία και παλιότερες εποχές που ο κάμπος ήταν γεμάτος από αυτούς είναι η στέγη της εκκλησίας στη Μακρακώμη. Πάνω από τρία ζευγάρια φτιάχνουν εκεί τις φωλιές τους ενώ άλλα προτιμούν τις κολώνες της ΔΕΗ καθιστώντας έτσι αυτή τη μικρή πόλη ως την πρωτεύουσα των πελαργών της Δυτικής Φθιώτιδας της οποία η φύση όπως δείχνουν τα πράγματα με τους πελαργούς από τότε που μειώθηκε η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων συνεχώς βελτιώνεται και το γεγονός δεν αφορά μόνο αυτά τα πολύ συμπαθητικά και χρήσιμα πουλιά αλλά όλο τον κύκλο ζωής.

ΕΘΝΟΣ - ΚΥΝΗΓΙ, 18092013