ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ

Άσπρα σταφύλια, σε κρεββατίνα.Το 2009 ήταν μια εξαιρετική χρονιά.

 

Έπιασα χθες να σας γράφω για τους καρπούς που παράγει το χωριό μου, η Μεγάλη Κάψη στη Δυτική Φθιώτιδα και σας ανέφερα πολλά για καρύδια, κάστανα και μήλα. Άφησα απ’ έξω τα σταφύλια γιατί είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο καθώς στις μέρες μας έχει χαθεί εκείνος ο πλούτος των σταφυλιών που μάζευαν οι χωριανοί μου κάποτε το φθινόπωρο.

Όσο και να φαίνεται παράξενο σε πολλούς να μιλάμε για σταφύλια σε ένα χωριό ορεινό, που στην κορυφή του αρχίζει η ζώνη της ελάτης, εντούτοις είχε μεγάλη παραγωγή στα χωράφια που ήταν χαμηλά ρος το ποτάμι, τον Σπερχειό, στα Δρέματα, στη Μυξηράδα απέναντι και στο άνυδρο σχεδόν χωματόβουνο Μαυρογιάννη, που υψώνεται ακριβώς μπροστά στο χωριό, στον ανατολικό ορίζοντά του και ήταν ιδανικό για κλήματα.

Συστηματική καλλιέργεια αμπελιών δεν είχαν οι χωριανοί και η έννοια αμπέλι ήταν σχεδόν άγνωστη, αλλά εφάρμοζαν ένα σύστημα με κρεββατίνες σε πολλά κατωφερή τμήματα των χωραφιών ή σε σημεία που δεν καλλιεργούσαν τίποτα άλλο για την εξοικονόμηση εδάφους και βοσκών ή ανέβαζαν τα κλήματα πάνω σε φούρκες κι εκεί ψηλά αυτά άπλωναν τα κλαριά τους. Τα δε ξύλα για τις κρεββατίνες και οι φούρκες ήταν πάντα καστανίσια γιατί άντεχαν περισσότερο στο σάπισμα και σπανίως κέδρινα. Μια άλλη μέθοδος ανάπτυξης των κλημάτων ήταν το άπλωμά τους πάνω στα δέντρα, βελανιδιές κυρίως αλλά εκεί ήξεραν πως τη μισή παραγωγή θα την μοιράζονταν με τα πουλιά γιατί πολλές φορές δεν έφταναν να κόψουν τα σταφύλια ούτε με τη μακρύτερη σκάλα που μπορεί να είχε κάποιος στο χωριό.

Μαύρα σταφύλια σκαλωμένα πάνω σε ένα δέντρο

Ο τρύγος γινόνταν συνήθως προς τα τέλη του Σεπτεμβρίου και ακολουθούσαν όλο το τυπικό, πάτημα, τράβηγμα, βράση στα βαρέλια, γύρισμα αναλόγως βέβαια και με τις καιρικές συνθήκες και φρόντιζαν πάντα να έχουν καθαρά βαρέλια, από καστανιά και αυτά τα οποία κάθε χρόνο έλυναν, «έκαιγαν» και ξανάδεναν ο Γιάννης και ο Μήτσος Διπλάρης που κατείχαν την τέχνη του βαρελά. Τέλος φρόντιζαν να ενισχύσουν και τα τσίπουρα με ότι αγρίδια έμειναν πάνω στα δέντρα και έβγαζαν τα τσίπουρα περί τα μέσα του Νοέμβρη που άρχιζαν οι βροχές και έπεφταν και οι αντάρες για να κρύβουν τα λαθραία καζαναριά.

Ένα τσαμπί ώριμα λευκά σταφύλια λάμπει, το φθινόπωρο του 2009.

Εννοείται πως δικό τους κρασί και τσίπουρο δεν έβγαζαν όλοι οι χωριανοί, για διαφόρους λόγους και κυρίως γιατί δεν φρόντιζαν να έχουν κλήματα. Τα μαγαζιά του χωριού, Μήτσος Δπλάρης, Γιώργος Ξαγάρας και Γιώργος Παπαγιάννης (Κατσιακογιώρος), όσο θυμάμαι πριν από πενήντα περίπου χρόνια έπαιρναν σταφύλια από την Παλαιοβράχα ή άλλα μέρη και έβγαζαν ένα μέρος από το κρασί που ήθελαν και τσίπουρο. Όταν τους τελείωνε, βολεύονταν με τίποτα εμφιαλωμένα εκείνης της εποχής ενώ ακόμη είχε μεγάλη πέραση και το ούζο ή μπύρες το καλοκαίρι. Σημειώνουμε πως εκείνα τα χρόνια, λόγω οικονομικής στενότητας, οι χωριανοί μου δεν κατανάλωναν πολλά κρασιά και τσίπουρα στα καφενεία.
Οι ποικιλίες που καλλιεργούσαν τότε χωρίζονταν σε δυο είδη, διάφορα άσπρα σταφύλια που τα είδη τους είχαν εγκληματιστεί από πολλά χρόνια στο τοπικό περιβάλλον και ανάλγα μαύρα. Τα μαύρα ήταν πιο διεδομένα και ανθεκτικά, υπάρχουν ακόμη χαμένα στο δάσος και στις παρυφές των παρατημένων χωραφιών κλήματα που καρπίζουν αλλά δεν προλαβαίνει να τα δοκιμάσει άνθρωπος γιατί τα ρημάζουν τα πουλιά και τα ποντίκια. Τα μαύρα επίσης ήταν και πιο δυνατά, κόλλαγαν τα χέρια και μοσχοβολούσε ο τόπος στο μάζεμά τους και κατά συνέπεια έφτιαχναν και καλύτερο κρασί. Τα άσπρα ήταν πιο ευαίσθητα και τα είχαν συνήθως πάνω σε κρεββατίνες κοντά στα σπίτια και ήταν τα μόνα που φρόντιζαν με κανένα ψέκασμα με γαλαζόπετρα και λίγο θειάφι. Παρ’ αυτά σπάνια έφταναν να ωριμάσουν χωρίς να πάθουν τίποτα και τα κράταγαν μόνο για τα τσίπουρα.

Ένα κλήμα με μαύρα σταφύλια, σκαρφαλωμένο πάνω σε μια δαμασκηνιά

Σήμερα από όλα αυτά τα κλήματα ελάχιστα υπάρχουν και ακόμη πιο λίγα είναι αυτά από τα οποία μαζεύουν σταφύλια για κρασί. Από αυτά που έχουμε στα χωράφια μας, πρέπει να μαζεύουν οι γονείς μου καμιά τριακοσαριά κιλά μαύρα και λίγα άσπρα και μαζί με τα σταφύλια που αγοράζουν φτιάχνουν κάθε χρόνο το κρασί του σπιτιού. Την τελευταία δε χρονιά που θυμάμαι να ήταν το κρασί της χρονιάς από δικά μας σταφύλια και μάλιστα ήταν ο πρώτος τρύγος που βοήθησα, ήταν το 1967 που βγάλαμε από τα κλήματα στα Δρέματα, σχεδόν ένα τόνο μαύρα ολόγλυκα σταφύλια. Σήμερα σε αυτό το χωράφι, όχι κλήματα δεν υπάρχουν αλλά ούτε που ήταν φαίνεται κάποιο ίχνος.

ΑΘΗΝΑ, 30092013