ΟΤΑΝ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΑΝΟΥΝ ΤΟΝ ΣΤΟΧΟ ΤΟΥΣ

Η Ελλάδα έχει μια μακρά ιστορία μεταρρυθμίσεων που γεννιούνται από εξωτερική πίεση και καταλήγουν να λειτουργούν σαν σιωπηλά προσχήματα. Το πρόγραμμα «ΨΥΧΑΡΓΩΣ» — το εμβληματικό σχέδιο αποϊδρυματοποίησης που ξεκίνησε μετά το σκάνδαλο της Λέρου — και τα επαναλαμβανόμενα σκάνδαλα στην κτηνοτροφία με τα «βοσκοτόπια–φαντάσματα» είναι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος: δείχνουν πώς η χώρα καταφέρνει να ξοδεύει τεράστιους πόρους χωρίς να χτίζει πραγματικές δομές φροντίδας και ανάπτυξης. Το «ΨΥΧΑΡΓΩΣ» ξεκίνησε ως απάντηση στην ευρωπαϊκή κατακραυγή για τις απάνθρωπες συνθήκες στα ψυχιατρεία. Στόχος ήταν να κλείσουν τα άσυλα και να δημιουργηθούν σύγχρονες κοινοτικές δομές — οικοτροφεία, ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα. Στην πράξη, πολλές από αυτές τις δομές λειτούργησαν ή λειτουργούν ακόμη σαν μικρά κλειστά συστήματα, με τους πρώην εγκλείστους να αλλάζουν κτίριο, αλλά όχι πραγματικά ζωή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Συνήγορος του Πολίτη έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για δομές που συντηρούν ιδρυματικές νοοτροπίες, για κακοδιαχείριση πόρων και για έλλειψη ουσιαστικής συμμετοχής των ίδιων των ανθρώπων που υποτίθεται ότι ωφελούνται. Στην άλλη πλευρά, στην ελληνική ύπαιθρο, ο αγροκτηνοτροφικός τομέας έχει δει επανειλημμένα σκάνδαλα με επιδοτήσεις που χάθηκαν σε βοσκοτόπια που δεν υπήρχαν, ζώα που δηλώθηκαν αλλά δεν βρέθηκαν ποτέ και επιδοτήσεις που έγιναν προσωπικά οφέλη. Η Ελλάδα έχει πληρώσει βαριά πρόστιμα για αυτά τα «φαντάσματα», την ώρα που οι πραγματικοί κτηνοτρόφοι — εκείνοι που ζουν από την παραγωγή — μένουν μόνοι τους να παλεύουν με χρέη, ελλείψεις υποδομών και ελάχιστη στήριξη για να σταθούν ανταγωνιστικά. Το κοινό μοτίβο είναι αδυσώπητο: ευρωπαϊκοί πόροι διοχετεύονται σε συστήματα που αναπαράγουν την εξάρτηση και την πελατειακή λογική. Αντί να δοθούν τα εργαλεία που θα απελευθερώσουν ανθρώπους — τον χρόνιο ψυχικά πάσχοντα που μπορεί να ζήσει αυτόνομα, τον μικρό κτηνοτρόφο που μπορεί να σταθεί με ποιοτική παραγωγή — στήνονται μηχανισμοί που ζουν από το να υπάρχει πάντα κάποιος «εγκλωβισμένος»: είτε σε ιδρύματα είτε σε επιδοτήσεις. Η αποτυχία δεν είναι τυχαία. Είναι δομική. Είναι μια κουλτούρα διαχείρισης που βλέπει τις μεταρρυθμίσεις όχι ως όραμα για καλύτερη ζωή, αλλά ως ευκαιρία για διορισμούς, υπεργολαβίες, σκιώδεις διαδρομές χρημάτων, εξυπηρετήσεις ημετέρων. Γι’ αυτό και οι μεγάλες λέξεις — «αποϊδρυματοποίηση», «βιώσιμη ανάπτυξη», «ενίσχυση της υπαίθρου» — καταλήγουν τόσο συχνά κενές. Όσο οι άνθρωποι που αφορούν αυτές οι πολιτικές δεν έχουν φωνή — ο πρώην έγκλειστος, ο κτηνοτρόφος, η τοπική κοινότητα — το φάντασμα της Λέρου και τα φαντάσματα των βοσκοτόπων θα επιστρέφουν ξανά και ξανά. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι οι ψυχικά πάσχοντες ή οι κτηνοτρόφοι· είναι οι «μεταρρυθμιστές» που μετατρέπουν την ανάγκη για δικαιώματα σε μηχανή πελατειακού συμφέροντος. Η φωτογραφία δημιουργήθηκε με την βοήθεια της ΑΙ. ΑΘΗΝΑ, 07072025