ΜΑΣ ΕΦΥΓΕ ΚΑΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ ΘΑΝΟΣ

Από τις τελευταίες φωτογραφίες του Κωνσταντή Θάνου, το χειμώνα του 2013 που ήταν στο χωριό και πριν ξεκινήσουν οι περιπέτειες με την υγεία του. Παρά τα χρόνια του μπορούσε να αυτοεξυπηρετηθεί και μάλιστα ζύμωνε μια φορά την εβδομάδα και το ψωμί που έφτιαχνε πραγματικά μοσχοβολούσε. Μια τέτοια ημέρα τον πέτυχα να ξεφουρνίζει και μέχρι να κρυώσει λίγο το ψωμί και να φάμε μαζί με τυρί που έπηζε ο ίδιος αφού είχε χάσει από χρόνια την κυρά του, κάναμε μια επανάληψη σε όσα είχαμε πει να συμπληρώσαμε την αφήγησή του.

Πέταξε χθες στους ουρανούς και ο Κωνσταντής Γ. Θάνος (1926 - 2014) από τη Νεράιδα (Σπινάσα) Καρδίτσας, ένας από τους τελευταίους Αγραφιώτες που όλη η ζωή του ήταν μια μακρά άσκηση πάνω στην ελευθερία, όπως αυτή την διδάχθηκε από τους προγόνους του και όπως ο ίδιος την θήτευσε σε πολύ δύσκολους χρόνους γι’ αυτόν, την οικογένειά του και όλη την περιοχή των Αγράφων κατά τα τραγικά χρόνια της δεκαετίας 1940 - 1950.

Ο Κωνσταντής έφυγε με ένα παράπονο· δεν πρόλαβε να δει το βιβλίο που ετοιμάζαμε γι’ αυτόν και όλους τους συχωριανούς του και τώρα θα του το στείλουμε να το διαβάσει στους ουρανούς μαζί με τους άλλους που έφυγαν νωρίτερα απ’ αυτόν και τον περίμεναν να τους φέρει νέα για το πώς ρήμαξε το χωριό, πως έκλεισαν όλες οι στράτες και τα μονοπάτια από τα κλαριά, πως στέρφεψαν οι βρύσες, πως χορτάριασαν τα μαντριά και βουβάθηκαν τα βοσκοτόπια. Να τους πει και για το Μέγα Γεφύρι που τελευταίος το είδε όρθιο τον Ιούνιο του 1949, στέκει ακόμη γκρεμισμένο, για τον απότομο Φλίσιο που γέμισε ως την κορυφή δέντρα, για το τον Μέγδοβα που δεν έχει ψάρια, για όλα όσα ακόμα ψυθιρίζουν στο χωριό για τα περασμένα και δεν μπορούν να τα ακούσουν από εκεί ψηλά που αγναντεύουν... 

Ο Κωνσταντής Θάνος με το χαρακτηριστικό μουστάκι του, 

σε φωτογραφία ταυτότητας τραβηγμένη το 1961.

Άργησα ομολογώ να το στείλω στο τυπογραφείο αυτό το βιβλίο «Ελεύθεροι στα δεσμά των Αγράφων» είναι ο τίτλος του και ξεκίνησε να γράφεται σαν άκουσα πριν από λίγα χρόνια τον Κωνσταντή να αφηγείται πως αυτός και η οικογένειά του, έζησαν με πρωτοβουλία φυσικά του πατέρα του, Γιώργη Θάνου, από τον Νοέμβριο του 1947 έως τον Ιούνιο του 1949, στην περίοδο εκείνη του Εμφυλίου που κορυφώθηκαν οι συγκρούσεις  μεταξύ τακτικού στρατού και ανταρτών, κρυμμένοι και χωρίς καμία επαφή με τον κόσμο, στο ρέματα του Μέγδοβα και στις κορυφές των Αγράφων. Κρυμμένοι στον ίδιο τόπο ήταν και άλλοι, αλλ’ αυτοί είχαν κάποια σχέση με τους αντάρτες ή τους ακολουθούσαν για να προστατευτούν από τις παρακρατικές συμμορίες και τον ίδιο το στρατό. Η περίπτωση όμως των Θαναίων, ήταν μοναδική γιατί ούτε με τους αντάρτες ήταν αλλά δεν ήθελαν να μετακινηθούν στον κάμπο και στην Καρδίτσα, όπως κατόπιν εντολής του στρατού έγινε.

Έτσι με ένα τέχνασμα,η οικογένεια του Θάνου κατάφερε και διέφυγε της επιτήρησης του στρατού και με το κοπάδι τους πέρασαν κρυφά το Μέγδοβα και προχώρησαν προς τα Άγραφα, στου Κύφου, στη Μπέσια και στη Ρογγάτα,  όπου όλο αυτό το διάστημα έμειναν σε πρόχειρες καλύβες, κουφάλες δέντρων και σπηλιές χωρίς να έχουν και πολλές επαφές και πάντα επιφυλακτικοί με τους αντάρτες που ήταν γεμάτος ο τόπος και εκεί είχαν τις βάσεις ανεφοδιασμού και τα νοσοκομεία τους. Τούτοι οι άνθρωποι κατάφεραν να επιζήσουν από το κοπάδι τους και τα ζωντανά που είχαν παρατήσει οι συγχωριανοί τους και από λίγα σοδέματα των χωραφιών και γύριζαν στα δάση αλλά εκείνο το βασικό  που τους κράτησε στη ζωή ήταν ότι μέχρι τότε δεν είχε διακοπεί καθόλου η σχέση τους με τη φύση και ήξερα πολύ καλά πώς να τραφούν αλλά και πώς να κινηθούν και προφυλαχτούν από τα φυσικά φαινόμενα, όσο σκληρά κι αν αυτά ήταν. Ο πόλεμος γι’ αυτούς ήταν μια υπόθεση που απασχολούσε άλλους και χάρη στην ευελιξία που διέθεταν, ελάχιστα τους επηρρέαζε κι έτσι πορεύτηκαν και έζησαν για 30 ολόκληρους μήνες στα Άγραφα.  

Ο Κωνσταντής Θάνος με τον Κώστα Πλατσιούρη όταν πήγαμε για πρώτη φορά, το 2007 στο γρεμισμένο Μέγα Γεφύρι (το οποίο κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου) να μας μιλήσει γι’ καθώς αυτός ήταν και ο τελευταίος που το είδε όρθιο λίγο πριν το ανατινάξει ο στρατός τον Ιούνιο το 1949 για να μην περνάνε τάχα οι αντάρτες από τη μια όχθη στην άλλη του Μέγδοβα.

Η περίπτωση των Θαναίων είναι μοναδική στα χρονικά του Εμφυλίου και ήταν όπως προαναφέρθηκε με τις αφηγήσεις του Κωνσταντή το έναυσμα να αρχίσω να γράφω ένα βιβλίο (τον Μάρτη του 1999 ήταν και θέμα για μια εισήγηση σε επιστημονικό συνέδριο στο Αγρίνιο) αλλά μιλώντας με τους Νεραιδιώτες για εκείνα τα χρόνια, διαπίστωσα πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σε αντιδιαστολή με την περίπτωση των Θαναίων παρουσιάζει και η ζωή των υπολοίπων στην εξορία του κάμπου, της Καρδίτσας και αυτών που πολέμησαν είτε στις τάξεις των ανταρτών, είτε στα τμήματα του εθνικού στρατού μέχρι το καλοκαίρι του 1949 που σταμάτησαν οι εχθροπραξίες. Παλεύοντας με ένα σωρό συνεντεύξεις, πάνω από 40 είναι οι άνθρωποι που μίλησα μαζί τους επί ώρες και ημέρες ώστε να καταγράψω όσο το δυνατόν αμερόληπτα και αυτή την περίοδο, διαπίστωσα πως θα ήταν μισό βιβλίο αν δεν περιελάμβανα στις σελίδες του και το πώς αυτός ο αρχαϊκός όντως κόσμος, μετά από την φοβερή αυτή δεκαετία ξανάχτισε τα ρημαγμένα σπίτια του, συγκρότησε πάλι χωριό και έκανε κοινωνία που κατάφερε να ανθίσει πάνω στα ερείπια και στις φρικτές μνήμες. 

Ο Κωνσταντής με τον Γιώργο Μαργαρίτη που χάσαμε κι αυτόν πρόπερσι και τον Μήτσο Μονάντερο στο πανηγύρι της Παναγίας της Σπινάσας, (8 Σεπτεμβριου 2011).

Αυτό ήταν που με πήγε αρκετά πίσω στην έκδοση και ακόμη, η ανάγκη να καταδυθώ στη βιβλιογραφία και στην έρευνα των ιστορικών πηγών, αφού όλο το βιβλίο στηρίζονταν σε αφηγήσεις για γεγονότα και καταστάσεις που έζησαν οι Νεραϊδιώτες,  τα οποία όμως ήθελαν μια σωστή τοποθέτηση τουλάχιστον μέσα στο ιστορικό πλαίσιο για την περιοχή, πράγμα το οποίο όπως γνωρίζουν οι ερευνητές αυτής της περιόδου είναι αρκετά δύσκολο γιατί παρουσιάζει πολλές λαθεμένες καταγραφές λόγω της μονομέρειας που τους διέκρινε.

Με τον Κωνσταντή στην τελευταία φωτογραφία που μας τράβηξε ο Κώστας Πλατσιούρης το χειμώνα του 2013 στο μαγαζί του Μήτσου Μονάντερου. Τα είχαμε πει όλα και πίναμε ήσυχοι τα κρασάκια μας.

Τέλος πάντων, για τον Κωνσταντή τον οποίο αποχαιρετάμε σήμερα το μεσημέρι από τον Αϊ - Γιώργη της Νεράιδας ξεκίνησα να μιλήσω και αλλιώς κατέληξα. Κατάφερα όμως νομίζω να σας ανακοινώσω ότι είμαι πολύ πικραμένος ότι το βιβλίο δεν θα συνοδέψει τον Κωνσταντή Θάνο στους ουρανούς των Αγράφων, αλλά δηλώνω ότι στις 17 Μαρτίου, θα είναι έτοιμο και η παρουσίασή του στην Καρδίτσα θα είναι και το πρώτο, οφειλόμενο από μένα και τον φίλο Κώστα Πλατσιούρη μνημόσυνο σε έναν άνθρωπο που αγαπήσαμε πολύ. Μέσα από τις σελίδες του λοιπόν θα γνωρίσετε τον Κωνσταντή και θα μάθετε για ένα μικρό έπος που γράφτηκε από λίγους ανθρώπους στη Νεράιδα και δεν θέλουμε να ξεχαστεί. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου «Ελεύθεροι στα δεσμά των Αγράφων»

 που δεν πρόλαβε να ξεφυλλίσει και να χαρεί ο Κωνσταντής

 και το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 17 Μαρτίου.

ΝΕΡΑΙΔΑ (ΣΠΙΝΑΣΑ) 18022014