ΜΙΑ ΓΕΥΣΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ…

Η κυρά Κούλα είναι από τις λίγες ακόμη γυναίκες που η ζωή τους κυλάει ακόμη στον τόπο που γεννήθηκαν και οπωσδήποτε από τις τελευταίες που θα μπορούσαν να εορτάσουν την ημέρα των Χριστουγέννων όπως παλιά και όχι ως εικονική πραγματικότητα, όπως έχει επικρατήσει ακόμα και στο μικρότερο χωριό της ελληνικής ενδοχώρας. Λέμε αν μπορούσαν, και πρέπει να διευκρινίσουμε πως αυτή η δυνατότητα δεν σχετίζεται με την υγεία ή το βάρος που αθροίζουν τα χρόνια στην πλάτη τους αλλά με το περιβάλλον που ζουν ως εξόριστες ενός όχι και τόσου μακρινού παρελθόντος.

Το κυριότερο στην περίπτωση είναι ότι η εποχή της νεότητας και της ακμής για την κυρά Κούλα και τις ομήλικές της έχει παρέλθει προ πολλού ενώ η πορεία τους έγινε μέσα σε τοπία διαδοχικών αλλαγών που σημάδεψαν την κοινωνία στο σύνολό της και βεβαίως επηρέασαν αρκετά και τον βιότοπο της ιθαγένειάς τους. Βεβαίως και υπήρχε στο μυαλό τους η εντύπωση πως στον κόσμο τους τίποτα δεν θα άλλαζε, αλλά η κλασική αυστηρότητα εκείνων των κοινωνιών υποχώρησε πολύ εύκολα μπροστά στους νεωτερισμούς και η παραδοσιακή λιτότητα δεν μπόρεσε να επιβιώσει στη ραγδαία ανάπτυξη της αγοράς.

Δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά κανένας μπροστά στην επερχόμενη «ανάπτυξη» κι όσοι επιχείρησαν να αντισταθούν περιθωριοποιήθηκαν και εν τέλει παραμερίστηκαν. Ελάχιστοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν κάποια σοβαρά στοιχεία της έκφρασης του παλαιού κόσμου χωρίς να τα νοθεύσουν και να τα φέρνουν με την πρώτη ευκαιρία αβίαστα στην επιφάνεια. Όχι βέβαια για να προκαλέσουν το δημόσιο ενδιαφέρον, όπως από πολλούς εκλαμβάνεται και προβάλλεται επιδερμικά από το σύνολο σχεδόν των ΜΜΕ, αλλά για να διδάξουν τον ξεχασμένο λόγο της μέσα πατρίδας και να μεταφέρουν, άδηλα μεν αλλά με το ήθος του σπορέως, τη γνώση μιας άλλης εποχής σε όσους πραγματικά ενδιαφέρονται.

Επί του προκειμένου, η κυρά Κούλα ασφαλώς και διαθέτει στην κουζίνα της ηλεκτρικές συσκευές, αλλά για να ξεχωρίσει τις ημέρες — έτσι είχε μάθει κι έτσι έκανε πάντα — ψήνει την πίττα των Χριστουγέννων στο φούρνο της αυλής που τον καίει με ξερά κλαδιά. Όχι επειδή έχει ακούσει ή διαβάσει πως έτσι γίνεται νοστιμότερη, αλλά για να μην αφήσει, όσο περνάει από τα χέρια της, ένα κενό ακόμη στο παραδοσιακό τυπικό της εορταστικής ημέρας, το οποίο έχει διαβρωθεί από ένα σωρό ετερόκλητα καταναλωτικά στοιχεία που δεν συνάδουν με τη διαχρονική στάση της ως προς τη ζωή και τις χαρές της.

Έτσι η πίτα με πράσα από τον κήπο της, τυρί και βούτυρο από τις κατσίκες της και φύλλα ανοιγμένα ακόμη από τα χέρια της είναι το τελευταίο στοιχείο άμυνάς της σε έναν κόσμο που η νοστιμιά του έχει πάρει άλλους δρόμους, και γι’ αυτό το πιάτο με την πρασόπιττα ξεχωρίζει κάθε φορά στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι της οικογένειας.

Επιπλέον, ένα άλλο στοιχείο που ευχαριστεί τη μάνα μου αλλά και άλλες γυναίκες που έχω γνωρίσει στην επαρχία είναι ότι, σαν ψήνει οτιδήποτε στο φούρνο της, το μαθαίνει από τη μυρωδιά όλη η γειτονιά και αναπτύσσεται διάλογος σχετικά με την πορεία του ψησίματος. Διάλογος που πάντα έχει ως αποτέλεσμα το μισό από το περιεχόμενο του ταψιού να πάει ως φίλεμα στις γειτόνισσες να δοκιμάσουν κι αυτές από την πίτα της. Η απάντησή τους σε αυτή την προσφορά είναι πάντα ένα άλλο πιάτο, κι έτσι πάει λέγοντας μέχρι που να καπνίσει πάλι ο επόμενος φούρνος και ένα πιάτο με πίτα να κάνει ξανά τον γύρο της γειτονιάς…

Μεγάλη Κάψη - Κάποια Χριστούγεννα του περασμένου αιώνα

---

Υστερόγραφο

Το κείμενο αυτό γράφτηκε όταν η μάνα μου ήταν ακόμη ακμαία, είχε τον κήπο της, το μικρό κοπάδι της, τις κότες της και τον φούρνο της αυλής να καίει κάθε για το ψωμί του σπιτιού και τα φαγητά της. Όλα τα υλικά της πίτας ήταν δικά της, από τη γη και τα ζώα της, και ο φούρνος δοκιμασμένος από χρόνια χρήσης.

Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο φούρνος έσβησε σιγά-σιγά και παροπλίστηκε. Σήμερα δεν υπάρχει πια. Η μάνα μου πέθανε πέρσι και μαζί της έπαψε οριστικά εκείνη η πράξη που τότε μου φαινόταν απλή και αυτονόητη και που σήμερα ξέρω πως ήταν μια ιερουργία για την κάθε μέρα, είτε αυτή ήταν μικρή ή μεγάλη.

Μάνα, τότε δεν ήξερα τι ακριβώς έβλεπα. Σήμερα καταλαβαίνω πως εκείνη η πίτα, ο φούρνος και το μοίρασμα δεν ήταν μόνο γεύση και συνήθεια, αλλά ένας τρόπος να μένει ο κόσμος στη θέση του. Ό,τι απέμεινε από τον κόσμο σου υπάρχει πια μόνο στη μνήμη και σε αυτές τις γραμμές.

ΑΘΗΝΑ 25122025