ΗΧΟΙ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΛΑΜΙΔΑ

Σε μια ωραία και ζεστή εκδήλωση που έγινε την Κυριακή το μεσημέρι στο κέντρο «Πρόποδες» στον Καρέα ο Σύλλογος των Απανταχού Κεδριωτών Ευρυτανίας έκοψε την βασιλόπιτα του νέου έτους 2017 και παράλληλα παρουσίασε το μεγάλο έργο του κατά τη διετία που πέρασε ενώ έβαλε ωραίους στόχους και για τα επόμενα.

Δημήτρης Παπαδιάς, Κώστας Α. Καλαμίδας και Κώστας Παπατζήμας

Στο μικρό αυτό αντάμωμα των Κεδριωτών τους στην Αθήνα παρουσιάστηκε και το cd «Κέδρων Παράδοσις – ένα μαγικό ταξίδι μέσα από τους μουσικούς δρόμους του χωριού μας». Στο ωραίο αυτό δημιούργημα με τα 16 τραγούδια και σκοπούς των Αγράφων ακούγεται το μοναδικό βιολί και η ερμηνεία του Αντώνη Καλαμίδα σε αυθεντικούς παραδοσιακούς σκοπούς της περιοχής και τον συνοδεύουν ο γιος του Ηλίας Α. Καλαμίδας με ξύλινη κιθάρα ενώ η ηχογράφηση και η επιμέλεια είναι του Κώστα Α. Καλαμίδα. 

Στην παρουσίαση δεν έγινε δυνατό να παραστεί ο ίδιος ο Αντώνης και τις τιμές που του απονεμήθηκαν από τον πρόεδρο του Συλλόγιυ Κώστα Παπατζήμα και τον πρώην πρόεδρο της «Πανευρυτανικής Ένωσης» Κώστα Παπαδόπουλο ανέλαβαν να του τις μεταφέρουν ο γιος του Κώστας και ο Δημήτρης Παπαδιάς ενώ συζητιέται να γίνει αργότερα μια μεγάλη εκδήλωση όπου θα τον ακούσουμε να παίζει και να τραγουδά όλα τα τραγούδια.

ΑΘΗΝΑ, 31012017

ΜΙΑ ΑΓΕΛΗ ΑΠΟ ΑΓΡΙΑ ΑΛΟΓΑ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ

Δεν είναι για όλους το ίδιο πράγμα ο χειμώνας και κυρίως δεν αποτελεί πάντα απόλαυση, είτε όταν βιώνεται εκ του ασφαλούς από κάποιο ζεστό χώρο, είτε με τη μικρή δοκιμασία που προϋποθέτουν τα χειμερινά λεγόμενα σπορ και οι επισκέψεις των ανθρώπων που ζουν στις πόλεις στα χιονισμένα βουνά. Δεν είναι με λίγα λόγια το ίδιο, για τον άνθρωπο που τον αντιμετωπίζει στην καθημερινότητα της διαβίωσής του σε ένα ορεινό χωριό και για εκείνον που θα κάνει διακοπές λίγες μέρες από την δουλειά του να απολαύσει τα χιόνια…

Τα λέω αυτά μετά από μια ζεστή κουβέντα που έκανα χθες το βράδυ με τον φίλο από το Τσεπέλοβο Ηλία Τσουμάνη και αφορμή ήταν μια υπέροχη φωτογραφία που είδα στην προσωπική του σελίδα στο Facebook με μια αγέλη άγρια άλογα να τρέχει στα χιόνια. Τον πήρα στο τηλέφωνο για του πω πόσο ωραία είναι και για να τον ευχαριστήσω που την ανέβασε στο δίκτυο να την χαρούμε όλοι και πιάσαμε και λίγη κουβέντα για το θέμα.

Έτσι έμαθα πως αυτή οι φωτογραφίες βγήκαν στην προσπάθειά του να μαζέψει τα άλογα μια ημέρα που ο καιρός ήταν πολύ άσχημος και η παραμονή τους στο Φονικό, μια τοποθεσία με μεγάλο υψόμετρο κάτω από τα Μεγάλα Λιθάρια της Τύμφης στα σύνορα των χωριών Τσεπέλοβο και Σκαμνέλι, μπορεί να ήταν μοιραία για ορισμένα απ’ αυτά. 

Ο κίνδυνος προέρχονταν κυρίως από το μάργωμα (μούδιασμα και μείωση του αισθήματος της αυτοσυντήρησης από το κρύο)  που έχει σαν συνέπεια να μην καταλαβαίνουν πως πρέπει να μετακινηθούν σε χαμηλότερα μέρη όπου η θερμοκρασία θα είναι κάπως ψηλότερη και μπορεί να βρουν και τροφή και παραμένουν καθηλωμένα στο παγωμένο χώρο. Είναι έξυπνα ζώα τα άλογα, αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις τα χάνουν κυριολεκτικά και δεν μπορούν να βρουν ούτε το μονοπάτι που τα ίδια χάραξαν ενώ δεν είναι λίγες οι φορές σε αυτές τις περιπτώσεις που ακολουθούν το πρώτο που μπορεί να είναι μαργωμένο και χωρίς να το καταλαβαίνει οδηγεί το κοπάδι σε κακοτοπιές ή στο στόμα του λύκου γιατί υπάρχουν και αυτοί στην Πίνδο και τέτοιες ευκαιρίες περιμένουν να επιβιώσουν. Καραδοκούν οι λύκοι να αρπάξουν κανένα αδύναμο άλογο ή όποιο ξεμοναχιάσει και καθώς αυτά είναι μαργωμένα το καταφέρνουν, γιατί η αγέλη σε αυτές τις καταστάσεις χάνει τη συνοχή της και δεν μπορεί να αμυνθεί, όπως ξέρει πολύ καλά να κάνει στις επιθέσεις των λύκων και που τις ακολουθούν πάντα από κοντά,

- Να μαζέψει το κοπάδι των αλόγων σε χαμηλότερα και ασφαλέστερα σημεία κοντά στο χωριό  πήγε ο Ηλίας και με το τηλέφωνό του έβγαλε αυτές τις υπέροχες φωτογραφίες και μας αρέσουν καθώς τις βλέπουμε στις οθόνες μας γιατί από κοντά, λίγοι και τολμηροί θα τολμούσαν να εκτεθούν σε τέτοιες συνθήκες.

ΥΓ. Με τον Ηλία Τσουμάνη ο οποίος κατοικεί μόνιμα στο Τσεπέλοβο μιλήσαμε γενικά και αρκετή ώρα για τις αγέλες των αλόγων στην Πίνδο και αλλού που ομορφαίνουν τα βουνά αλλά θέλουν και προστασία και φροντίδα και θα επανέλθουμε σύντομα με σχετικά κείμενα. 

ΑΘΗΝΑ, 31012017

ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΜΥΛΙΑ

Η Πάολα Ψαρρού στο περίπτερο με τα αγαθά από τα Ορμύλια.

Μου αρέσει να πηγαίνω σε εκθέσεις με αγαθά και προϊόντα απ’ όλη την Ελλάδα να ενημερώνομαι για τη δουλειά των ανθρώπων που ασχολούνται με αυτά και χαίρομαι πολύ όταν μαθαίνω πως προκόβουν και αναγνωρίζονται από την αγορά και τους καταναλωτές.

Το εξαιρετικό λάδι από τα Ορμύλια σε μια υπέροχη συσκευασία.

Μοναδική συσκευασία ελιάς για να φτάνει αεροπορικώς σε όλο τον κόσμο…

Τα λικέρ των Ορμυλίων γίνονται με παλιές συνταγές και ντόπια φρούτα

Έτσι έγινε κι εχθές που μαζί με τον φίλο Αντώνη Παπαδάκο από την Καρδίτσα πήγαμε στην 4η ΕΞΠΟΤΡΟΦ (27-30/1/2017) στο Ολυμπιακό Κέντρο Ξιφασκίας και ο ανάμεσα σε άλλους πολλούς παραγωγούς και επιχειρηματίες επισκεφθήκαμε και περίπτερο με τα μοναστηριακά προϊόντα από το Ιερόν Κοινόβιον Ευαγγελισμού στα Ορμύλια της Χαλκιδικής. Εκεί μας υποδέχθηκαν και μας ενημέρωσαν για τα εκπληκτικά προϊόντα τους οι αδερφές Ιωαννικία και Μαρδαρία μαζί με την Πάολα Ψαρρού (Lotisfoodcompany) και γνωρίσαμε το πιο λαμπερό παρθένο ελαιόλαδο και ωραίες ελιές καθώς και παραδοσιακά μοναστηριακά λικέρ με υπέροχες γεύσεις και εκλεκτά αρωματικά φυτά σε πολύ όμορφες συσκευασίες. Πέρα όμως από την εξαιρετική ποιότητα των προϊόντων σημειώνουμε τις εκπληκτικές συσκευασίες τους που οφείλονται στον Μανώλη Βελιτζανίδη από τις εκδόσεις «Ίνδικτος» που αποτελούν κατά τη γνώμη μου συλλεκτικά είδη!!!

ΑΘΗΝΑ, 29012016

ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΟ ΣΤΗΝ ΕΞΠΟΤΡΟΦ

Ο Αντώνης με τον Στέλιο Παξιμαδά στο περίπτερο προβολής του Νιώτικου Τυριού.

Με τον Αντώνη Παπαδάκο μοιραστήκαμε τα περασμένα χρόνια πολλές συζητήσεις γύρω από το παντοπωλείο των ονείρων του: τις «Αμάραντες Γεύσεις» το οποίο άνοιξε πριν από λίγους μήνες στην Καρδίτσα και έτυχε μάλιστα εξαιρετικής υποδοχής τόσο από τους συμπατριώτες του αλλά και από τους επισκέπτες της Καρδίτσας γιατί στα ράφια του βρίσκουν τα περισσότερα ονόματα από τους παραγωγούς και προϊόντα του Τόπου του. 

Ο Αντώνης Παπαδάκος με τη Πάολα Ψαρρού στο περίπτερο με τα μοναστηριακά
προϊόντα από το μοναστήρι των Ορμυλίων.  

Δεν αρκούμασταν όμως στις συζητήσεις και τα σχέδια αλλά αρκετές ήταν και οι φορές που επισκεπτόμασταν διάφορες εκθέσεις με προϊόντα και αγαθά από όλη την Ελλάδα και επιθυμούσε να έχει στα ράφια του και οι συζητήσεις που κάναμε με παραγωγούς και εκπροσώπους επιχειρήσεων απέβησαν γόνιμες κι έτσι έφερε αρκετά απ’ αυτά που δεν παράγονται στην Καρδίτσα για να καλύψει τη ζήτηση και συνεχίζει να αναζητά ανάλογα απ’ όλη την Ελλάδα. Γι’ αυτό και χθες πήγαμε πάλι μαζί στην έκθεση 4η ΕΞΠΟΤΡΟΦ (27-30/1/2017) στο Ολυμπιακό Κέντρο Ξιφασκίας όπου συναντήσαμε αρκετούς από τους συνεργάτες του πλέον και είδαμε και δοκιμάσαμε καινούργια, όμορφα και ιδιαίτερα προϊόντα τα οποία σύντομα θα δούμε στα ράφια του Παντοπωλείου. 

ΑΘΗΝΑ, 29012017

ΤΑ ΦΑΝΑΡΑΚΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

Ήταν γόνιμες ημέρες· στιγμές που δεν είχε ξαναζήσει κανένας μέχρι τότε τόπος

σε όλη την Ελλάδα, εκείνα τα πρώτα μετά τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821 χρόνια. Αν και ο αγώνας ήταν άνισος, πολλά ήταν τα σημεία που ενίσχυαν την πίστη των υπόδουλων για ελευθερία και το τρανότερο, η εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας στο χωράφι του Δοξαρά, στις Πόλες της Τήνου.

Στις Πόλες της παλιάς Τήνου, ανάμεσα στα λείψανα αρχαίων εγκατοικήσεων υπήρχαν και τα ερείπια μιας άγνωστης εκκλησίας που είχε καταστραφεί από επιδρομείς κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Το όνειρο της μοναχής Πελαγίας από το μοναστήρι της Παναγίας των Αγγέλων στο Κεχροβούνι, όνειρο που επαναλήφθηκε τρεις συνεχόμενες Κυριακές τον Ιούλιο του 1823, υποχρέωσε τους Τηνίους να σκάψουν στο σημείο που υπέδεξε στη μοναχή η Παναγία για να βρουν την εικόνα.

Το σκάψιμο που είχε αναλάβει κάθε χωριό με την αράδα ξεκίνησε στις 23 Ιουλίου 1823 και καθώς τέλειωνε ο Γενάρης του 1824 και δεν είχε βρεθεί η πολυπόθητη εικόνα, η απογοήτευση άρχισε να πλακώνει το νησί. Εκείνη την εβδομάδα είχαν έρθει Φαλαταδιανοί να σκάψουν και το θαύμα έγινε από την αξίνα του Δημήτρη Βλάση. Αστραπιαία η είδηση έφθασε σε κάθε σημείο του νησιού και αμέσως όλοι οι Τήνιοι παράτησαν κάθε ασχολία και κατευθύνθηκαν στις Πόλες να δούν και να προσκυνήσουν την εικόνα. Επειδή δε θα τους προλάβαινε η νύχτα στο δρόμο, όλοι πήραν μαζί τους και από ένα λαδοφάναρο.

Έτσι εκείνη τη νύχτα όλες οι στράτες και τα μονοπάτια του νησιού γέμισαν φώτα καθώς στη σειρά μέσα στο σκοτάδι –σε τριάντα χιλιάδες υπολογίζονται οι κάτοικοι της Τήνου μαζί με τους πρόσφυγες από τα ελληνικά νησιά εκείνα τα χρόνια- κατέβαιναν οι Τήνιοι από τα χωριά και τις εξοχές στη Χώρα, η οποία σημειωτέον είχε εγκαταληφθεί λόγω επιδημίας.

Το γεγονός της πάμφωτης νύχτας αποτυπώθηκε βαθειά στη μνήμη των Τηνίων και έκτοτε, μαζί με τον εορτασμό της ευρέσεως της εικόνας και τις λαμπρές εκδηλώσεις της εκκλησίας καθιερώθηκε να εορτάζεται και με λαμπαδηφορία όπου συμμετέχουν όλοι οι Τήνιοι. Η λαμπαδηφορία γίνεται το απόγευμα της παραμονής της εορτής των Τριών Ιεραρχών, στις 29 Ιανουαρίου και αποτελεί φόρο τιμής και μνήμης στους προγόνους που έτρεξαν με τα λαδοφάναρά τους να προσκυνήσουν την εικόνα και έκαναν εκείνη τη νύχτα, την πιο φωτεινή νύχτα στην ιστορία της Τήνου. Σ’ αυτούς λοιπόν και στη νεολαία της Τήνου είναι αφιερωμένη η νύχτα με τα φαναράκια και τη μουσική από τη φιλαρμονική.

Νωρίς το απόγευμα της παραμονής, κόσμος πολύς αρχίζει να συγκεντρώνεται στο μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγαλόχαρης. Όλες οι ηλικίες δίνουν το παρών τους κρατώντας στα χέρια τους τα φαναράκια τους που μπορεί να λέγονται ενετικά, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα μπορεί να λέγονται και τηνιακά, αφού αποτελούν το απαραίτητο στοιχείο για αυτή τη λαμπαδηφορία των Τηνίων. Αυτά τα φαναράκια μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους, δεν είναι όμως έτσι. Υπάρχουν βεβαίως πολλά τυποποιημένα φαναράκια, κάποια απ’ αυτά μοιράζουν το Ίδρυμα της Παναγίας και ο Δήμος για τους επισκέπτες, καθένας Τήνιος σχεδόν έχει το δικό του φαναράκι και οπωσδήποτε έχει μια ιδαίτερη σχέση με αυτό. Υπάρχουν λοιπόν φαναράκια που κοσμούνται με το περίγραμμα της εκκλησίας της Παναγίας, άλλα με τη θρυλική «Έλλη» ενώ δεν λείπουν και κάπως πιο προχωρημένα και μοντέρνα διακοσμητικά μοτίβα.

Όλα είναι βαμμένα με διάφορα χρώματα, και κλείνουν με πολύχρωμες διαφανείς μεμβράνες για να μη σβήνει ο αέρας τη φλόγα. Για να μην συμβαίνουν δε απρόοπτα, όλα τα φαναράκια κρεμιούνται από ένα κοντάρι και όπως στέκονται ψηλά σχηματίζουν με τα φώτα τους, ένα λαμπερό ποτάμι που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό όταν πλημμυρίζει τον κεντρικό δρόμο του νησιού, ένα ποτάμι γεμάτο φως και ήχους που σιγά – σιγά απλώνεται σε όλους τους δρόμους της πόλης που φωτίζεται και από τα βεγγαλικά που ρίχνουν τα αγκυροβολημένα πλοία στον ουρανό της Τήνου.

Παλιότερα, τα φαναράκια ήταν μια κατασκευή που ήταν στοιχείο άμιλλας μεταξύ των μαθητών και πολλοί είχαν διακριθεί σε αυτή την τέχνη. «Μέρες αξέχαστες. Εγκατέλειπαν –γράφει ο Νικ. Κ. Αλαβάνος, στον Αστέρα της Τήνου (15/2/54)- για λίγο τα βιβλία και τόριχναν στο γλέντι. Τύφλα νάχουν για μας τα βενετσιάνικα φαναράκια. Τάλλα τα στραβά, τα δίχως συμμετρία, τα ασουλούπωτα, μιλούν στην ψυχή μας. Κι τι συναγωνισμός, ποιος θα κάνει το καλλίτερο…». Σήμερα δεν υπάρχει αυτός ο συναγωνισμός στην κατασκευή, αλλά αν κάποιος βρεθεί αυτό το βράδυ στην Τήνο, θα καταλάβει πως η νεολαία της Τήνου κρατάει με την ίδια ζέση και λαχτάρα τα φαναράκια της ψηλά. Όπως το μεσημέρι στην παρέλαση που γίνεται κατά τη λιτανεία της εικόνας, την πρώτη θέση μεταξύ έχουν οι μαθητές των σχολείων, έτσι και το βράδυ με τα φαναράκια στους δρόμους της πόλης,  ζωντανεύουν τις ελπίδες των Τηνίων για τον τόπο τους.

Στην λαμπαδηφορία συμμετέχουν όλοι οι Τήνιοι, το στίγμα της εορτής όμως δίνουν οι νέοι που ψάλλουν κι αυτοί δημοσίως μαζί με τους τρανώτερους το «Δεύτε Τήνιοι πολίται / να πανηγυρίσωμεν / Εύρεσιν της Θεοτόκου / να υμνήσωμεν» το «Χαίρε Τήνος τιμημένη / και δροσόλουστο νησί». Τα τραγούδια αυτά που είναι συνυφασμένα με την εύρεση της εικόνας, υπερβαίνουν κατά πολύ το θρησκευτικό τους χαρακτήρα και εγκωμιάζουν αυτό που θα λέγαμε -με λίγο θάρρος- «Τηνίων Πολιτεία». Δεν αναφέρομαι βέβαια στο χαμένο έργο του Αριστοτέλη, αλλά στη σημερινή κοινωνία της Τήνου, όπως αυτή δυναμικά εκφράζεται σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Το λέω αυτό γιατί, τα φαναράκια της Τήνου είναι το μοναδικό ίσως δρώμενο στη νεοελληνική πραγματικότητα που δεν έχει υποπέσει στην απαξίωση του φολκλόρ και συνεχίζει να επαναλαμβάνεται δημιουργικά από τους Τηνίους για τους Τηνίους. Λόγω δε της ιδιαίτερης θρησλευτικής φύσης του δεν μπορεί να εμπορευματοποιηθεί και έτσι μένει μακριά από την τουριστική αγορά που διαμορφώνει τάσεις και προβάλλει προορισμούς. Ένας λόγος πιστεύω ακόμα που παραμένει μακριά από την μαζικότητα και την αδίστακτη κάμερα είναι ο χειμώνας και τα απρόοπτα καιρικά φαινομένα που επιφυλλάσει.

Τα φαναράκια μπορούν να εκληφθούν και ως η κεντρική πηγαία εκδήλωση της κοινωνίας των Τηνίων και δεν έχει καμία σχέση με τον εορτασμό του Δεκαπενταυγούστου που οπωσδήποτε έχει πανελλαδικό χαρακτήρα ή του Ευαγγελισμού που η λαμπρότητά του πηγάζει από άλλα, θρησκευτικά και εθνικά στοιχεία. Μια εκδήλωση που οι Τήνιοι δείχνουν τη δύναμή τους και δίνουν το πρώτο βήμα στη νεολαία τους Και δικαίως την έχουν βαφτίσει το δικό τους πανηγύρι, το «ντηνιακό» πανηγύρι της Παναγίας.

ΑΘΗΝΑ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2006

ΣΗΜΕΙΩΣΗ1: Για τη δημιουργία του ανωτέρω κειμένου, ιδιαίτερα χρήσιμη υπήρξε η ανάγνωση του συγγραφικού έργου του εκλεκτού Τηνίου, εθνολόγου και λαογράφου 

Αλέκου Κ. Φλωράκη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ2: Οι φωτογραφίες είναι τραβηγμένες στα "Φαναράκια" του 2005 και μαζί με το κείμενο δημοσιεύτηκαν στο "Γεωτρόπιο" της αλησμόνητης "Ελευθεροτυπίας" τον Ιανουάριο του 2006 με αναλογική μηχανή (slides) και ενώ μπορεί να δείχνουν πως υστερούν κάπως σε σχέση με τις δυνατότητες που δίνουν οι σημερινές ψηφιακές μηχανές, αποτελούν εντούτοις τεκμήρια μιας εποχής που το φωτορεπορτάζ ήθελε την τέχνη του!!!