ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΗΡΩΕΣ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

Ο Δημήτρηε Μούτσελος με τον Πάνο Νιαβή στα Γάβραινα Ευρυτανίας 

Είμαστε μια σειρά ανθρώπων της δεύτερης μεταπολεμικής γενιά που γεννηθήκαμε σε διάφορα χωριά της ορεινής Κεντρικής Ελλάδας, στην Ευρυτανία κυρίως και στ’ Άγραφα που επιμένουμε να κρατάμε ζωντανή την επικοινωνία μας με την πατρώα γη και να την επισκεπτόμαστε συχνά. Καθώς μάλιστα μεγαλώνουμε κι εμείς και παίρνουμε τη θέση των τρανότερων που γνωρίσαμε κάποτε στα πρώτα βήματα της ζωής μας στα χωριά μας και η έννοια της αναψυχής  έχει πλέον ατονήσει, διαπιστώνουμε πως περισσότερο πια πηγαίνουμε στις μικρές μας πατρίδες για λογής – λογής προσκυνήματα  και τάματα παρά να κάνουμε διακοπές ή αποδράσεις όπως λέγαμε στον καιρό της ευμάρειας.  

Τέτοιες σκέψεις έκανα πριν από λίγες ημέρες όταν με τον φίλο Πάνο Νιαβή διαβήκαμε τον Μέγδοβα με προορισμό την γενέτειρά του, τον Μάραθο ή Μύρεσι όπως έλεγαν παλιότερα το χωριό με τους 13 συνοικισμούς  μέσα στ’  Άγραφα. Στην τριήμερη παραμονή μας είχαμε σχεδιάσει να επισκεφτούμε όλους τους συνοικισμούς και να περπατήσουμε πάλι στα παλιά μονοπάτια μετά από 20 χρόνια (από το 1996 που είχαμε κάνει για πρώτη φορά μαζί αυτή την έξοδο και βγάλαμε εκατοντάδες φωτογραφίες σε διαφάνειες και αρνητικά τότε) και να κάνουμε συγκρίσεις, από τη σκοπιά του ο καθένας και να συγκεντρώσουμε ένα υλικό μνήμης που πάλι ο καθένας θα χρησιμοποιούσε για δικά του πράγματα που ετοιμάζει .

Έτσι και έγινε και χάρη στην καλοκαιρία που επικρατούσε καταφέραμε και περπατήσαμε συνοδεία του Πάνου Πεσλή, μόνιμου κατοίκου του Μαράθου και γαμπρό του, τον περισσότερο τόπο του Μαράθου και βγάλαμε πάρα πολλές φωτογραφίες που προκαλούν να τακτοποιηθούν και να μπουν στη βάσανο των συγκρίσεων με τις άλλες του 1996 και βγουν τα συμπεράσματα που θέλουμε και να γραφτούν μετά τα σχετικά κείμενα. Ήδη βάλαμε μπροστά και αφιερώνουμε αρκετό χρόνο ο καθένας γι’ αυτή τη δουλειά και πιστεύουμε, αφού γίνουν κάνα – δυο ακόμη τέτοιες εξορμήσεις στο Μάραθο, να δούμε ως τα μέσα το καλοκαιριού σημάδια έργου. Μέχρι τότε πάντως θα βλέπετε κατά καιρούς διάφορες δημοσιεύσεις  οι οποίες και θα σας προϊδεάσουν για το τι φτιάχνουμε.

Τα έγραψα όλα αυτά για να μπω στο μεγάλο θέμα στο οποίο ακροθιγώς θα αναφερθώ σήμερα γιατί ειλικρινά με τρομάζει και κάποιες στιγμές με αποθαρρύνει και αυτό δεν είναι άλλο από το αναμενόμενο οριστικό σβήσιμο, μετά από πολλούς αιώνες, της ανθρώπινης παρουσίας στον Τόπο. Βλέπαμε κάθε χρόνο να αραιώνουν οι τελευταίοι άνθρωποι που επέμεναν να ζουν μόνιμα στη γενέτειρά τους αλλά σε τούτη την επετειακή έξοδο είδαμε τα πράγματα κατάματα και τούτο μας στεναχώρεσε διπλά. Πρώτον γιατί δεν δώσαμε την απαραίτητη προσοχή στους ανθρώπους την εποχή που αυτοί μπορούσαν τουλάχιστον να αφηγηθούν κομμάτια από το προσωπικό τους έπος ο καθένας στ’ Άγραφα και κατά δεύτερον γιατί όσοι έφυγαν, πήραν μαζί τους και την ιστορία του τόπου, είτε πρόκειται για σελίδες των αληθινών πολέμων που γνώρισε ο Τόπος, είτε για σελίδες της καθημερινής πάλης για την επιβίωση σε ένα δύσκολο κομμάτι της ελληνικής γης.

Στη φωτογραφία ο Μήτσος Μούτσελος με τη γυναίκα του Ουρανία και ο Πάνος Νιαβής με την αδερφή του Γιαννούλα η οποία ζει μόνιμα στον Μάραθο με τον άντρα της Πάνο και τον γιό τους Φώτη, στα πέτρινα σκαλιά μπροστά από μια παράγκα που στέγασε τους Μουτσελαίους μετά το σεισμό του 1966, από τις ελάχιστες που έχουν απομείνει όρθιες στην Ευρυτανία.  

Τούτο το διαπιστώσαμε σαν επισκεφθήκαμε έναν θείο του, αδερφό της μάνας του Φρόσως, τον Μήτσο Μούτσελο που ζει μαζί με την γυναίκα του Ουρανία, στο συνοικισμό Γάβραινα του Αγίου Δημητρίου κάτω από την ψηλή κορυφή της Κόψης. Ο χρόνος απόκαμε πια τον πιο καλό αφηγητή της περιοχής, τον μπάρμπα Μήτσο ο οποίος μπορούσε κάποτε να μιλάει ώρες ατέλειωτες για πράγματα και θάματα του Τόπου και να κοινωνεί με τον τρόπο του στην παρέα την ιστορία του Τόπου με εκπληκτικές λεπτομέρειες. Είχαμε μάλιστα προετοιμαστεί τι θα τον ρωτούσαμε, για τα κυνήγια του, την υλοτομία στα Ρεύστα, στου Κύφου και στον Πεθαμένο, το αντάρτικο, τον εμφύλιο, τον αγώνα της επιβίωσης αλλά αμέσως διαπιστώσαμε πως είχαμε αργήσει και απλά χαρήκαμε τη φιλοξενία της κυρά Ουρανίας στο ωραίο σπίτι τους και απολαύσαμε για λίγο τον όμορφο τόπο τους ο οποίος παρά τις εισβολές του καινούργιου, διατηρεί εντούτοις ακέραιη τη φυσιογνωμία του. Η απόλαυση όμως του τοπίου δεν ήταν στις προτεραιότητές μας όπως στα παλιά χρόνια…

ΑΘΗΝΑ, 21042016