ΝΑ ΜΗ ΧΑΘΕΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΞΕΡΟΛΙΘΙΑΣ

 

Τούτες τις ημέρες που ο πόλεμος ξεθεμελιώνει ολόκληρες πόλεις και χωριά στη γειτονιά μας, οι οβίδες οργώνουν με οβίδες τα χωράφια της Ουκρανίας, τα πολυβόλα θερίζουν δέντρα και φωλιές πουλιών και κάθε δηλητήριο που κυλάει από τα βομβαρδισμένα εργοστάσια καταλήγει στα νερά των ποταμών και της Μαύρης Θάλασσας και τα σύννεφα του καπνού από τις φωτιές απλώνονται μέχρι τον ουρανό της πατρίδας μας, σε ένα άλλο μέρος, στην Άνδρο του Αιγαίου, κάποιοι προσπαθούν αν ξαναστήσουν έναν άλλο κόσμο!

Ο άλλος κόσμος επί του προκειμένου είναι οι ξερολιθιές που έδεναν απ’ άκρον σε άκρον το νησί για να μην παρασέρνουν τα νερά και ο αέρας το πολύτιμο χώμα, να στεριώνουν τις ρίζες των δέντρων, να προστατεύουν τις πηγές και να αποτελούν και σύνορο. Έργα που θεμελιώθηκαν από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να καλλιεργεί τη γη, εγκαταλείφθηκαν όταν άρχισε να υποχωρεί ο παραδοσιακός τρόπος ζωής στο Αιγαίο και όχι μόνο και κακοποιήθηκαν από τις διανοίξεις δρόμων και την αρπαγή των υλικών τους. Οι συνέπειες της καταστροφής τους είναι ήδη ορατές, τόσο στο κύκλο των καλλιεργειών (όπου υπάρχουν) αλλά και στον υδροφόρο ορίζοντα των νησιών και βεβαίως στη αισθητικό του Αιγαίου καθώς αυτές ήταν αναπόσπαστα δεμένες με το μοναδικό τοπίο του.

Αυτές τις ξερολιθιές προσπαθούν όχι μόνο να σώσουν αλλά και να διδαχθούν οι νεότεροι από έμπειρους τεχνίτες την κατασκευή τους, στο  Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου που πραγματοποιήθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε, μέσα σε δύσκολες όντως κλιματολογικές συνθήκες και της επιδημίας. Παρ’ αυτά συμμετείχαν συνολικά 23 άτομα από τη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα, τα οποία  εκπαιδεύτηκαν στην κατασκευή και επισκευή ξερολιθιάς με «στήματα» και εμβάθυναν στη σημασία του ξερολιθικού τοπίου του Αιγαίου.

Το 2ο Σχολείο Ξερολιθιάς Άνδρου, όπως και το 1ο, περιλάμβανε δύο μέρη: το εργαστήριο ξερολιθιάς, κατά τα πρωινά, και τη θεωρητική κατάρτιση, τα απογεύματα. Το εργαστήριο ξερολιθιάς εγκαταστάθηκε στο μονοπάτι πρόσβασης προς τον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζαγοράς. Μετά τον εντοπισμό των κατεστραμμένων τμημάτων των ξερολιθικών περιβόλων του μονοπατιού, δομημένων με την τεχνική των «στημάτων», οι εκπαιδευόμενοι προχωρήσαν στη σταδιακή αποκατάστασή τους, υπό την επίβλεψη των δύο Ανδριωτών μαστόρων πέτρας, του Ηρακλή Γαύρα και του Γιάννη Παπαδόπουλου. Οι αποκαταστάσεις που πραγματοποιηθήκαν περιλαμβάνουν 36,90 μ. σημειακές επισκευές (μερεμέτια) και 55,00 μ. πλήρους ανακατασκευής τμημάτων τοίχου μετά από ολοκληρωτική καθαίρεσή τους. Συνολικά, αποκαταστάθηκε μεγάλο τμήμα (περ. 1000 μ.) του δεξιού τοίχου του μονοπατιού που οδηγεί από το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος προς τον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ζαγοράς.

Οι απογευματινές συναντήσεις, όπως και η πρώτη συνάντηση γνωριμίας το πρωινό του Σαββάτου 12 Μαρτίου, πραγματοποιήθηκαν στην εμβληματική αίθουσα του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κορθίου (ΚΠΕ), του πρώτου σχολείου της Άνδρου και από τα πρώτα που λειτούργησαν στην προεπαναστατική Ελλάδα (1813).

Το έργο LIFE TERRACESCAPE (http://www.lifeterracescape.aegean.gr/) αφορά στη λειτουργική αποκατάσταση των αναβαθμίδων, μέσω της επανακαλλιέργειας τους μετά από πολλά έτη εγκατάλειψης στον νησιωτικό χώρο του Αιγαίου. Άμεσος στόχος του έργου είναι η επίδειξη των ωφελειών που θα προκύψουν τοπικά από μια τέτοια δράση και η επιτόπια πολλαπλασιαστική της εφαρμογή. Απώτερος στόχος, η δημιουργία προσαρμοσμένων πράσινων υποδομών, ως ανασχετικό στοιχείο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η όλη δράση λαμβάνει χώρα στο νησί της Άνδρου, με στόχο να επεκταθεί σε άλλα νησιά του Αιγαίου και της Μεσογείου. Συντονίστρια του έργου είναι  Θεοδώρα Πετανίδου, καθηγήτρια Οικολογίας και Οικογεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Το έργο, με τον πλήρη τίτλο «Μετατροπή των εγκαταλελειμμένων τοπίων αναβαθμίδων σε πράσινες υποδομές μέσω συμμετοχικής επιστασίας γης για καλύτερη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (LIFE16 CCA/GR/000050», υλοποιείται από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου κατά την περίοδο 2017-2021, σε συνεργασία με τον Δήμο Άνδρου, το Πράσινο Ταμείο, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, με την οικονομική υποστήριξη του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Πράσινου Ταμείου.

ΑΘΗΝΑ, 23032022