ΤΡΟΦΟΣΥΛΛΕΚΤΕΣ ΣΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ ΕΔΕΜ

Από τα λίγα ποτάμια της Αττικής και τα δεκάδες ρέματά της, καθαρό νερό στον Σαρωνικό δεν εκβάλλει σχεδόν κανένα γιατί όλα τα νερά από τις βροχές αφού ξεπλύνουν τους βρώμικους δρόμους στην κοίτη τους καταλήγουν ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, υπόνομοι με ακάθαρτα νερά και επικίνδυνα λύματα να κυλάνε ειδικά τις νυχτερινές ώρες.

Η μοναδική εξαίρεση σε αυτό το ζοφερό σκηνικό όσον αφορά τα νερά της Αττικής αποτελεί το ρέμα της Πικροδάφνης, το τελευταίο ρέμα της νότιας Αττικής που διατηρείται σε ένα τμήμα του σε φυσική μορφή. Πηγάζει στη δυτική πλευρά του Υμηττού, διασχίζει πολλά σημεία της πόλης, αλλού εγκιβωτισμένο με τσιμεντένια αναχώματα κι αλλού ανοιχτό, διατηρεί βλάστηση και δημιουργεί καταφύγια πουλιών αλλά και αμφιβίων, και ψαριών ακόμη στο τέλος της διαδρομής του στα σύνορα Παλαιού Φαλήρου και Αλίμου όπου δημιουργεί και ένα μικρό δέλτα, δίπλα ακριβώς από την πλαζ που καλείται Έδεμ.

Όποιος περνάει από τη γέφυρα σε αυτό το σημείο, μπορεί να δει πως το ρέμα φέρνει νερά που φαίνονται καθαρά, εντύπωση που ενισχύει και η παρουσία από κοπάδια μικρών ψαριών αλλά καμιά φορά και μεγάλων. Οι κέφαλοι που δεν φημίζονται και για την αγάπη τους στα καθαρά νερά, όταν τους ευνοεί ο κυματισμός της θάλασσας μπαίνουν καμιά φορά μέσα στο ρέμα γιατί εκεί βρίσκουν άφθονη τροφή και ανάλογα την τύχη που έχουν, επιστρέφουν στο πέλαγος. Σε αντίθετη περίπτωση η πείνα ή βουλιμία τους, τους κάνει να δαγκώσουν το αγκίστρι του ερασιτέχνη ψαρά που περιμένει με το καλάμι τεντωμένο.

Στο δέλτα του ρέματος της Πικροδάφνης στο Έδεμ ήταν πάντα ένα σημείο όπου οι ερασιτέχνες ψαράδες προτιμούσαν να περάσουν την ώρα τους και να βγάλουν και κανένα ψάρι για το τηγάνι τους. Τελευταία όμως άρχισαν να τους μιμούνται και ορισμένοι από τους πρόσφυγες που έχουν κατακλύσει την Ελλάδα και παίρνουν ένα καλάμι και στέκονται κι αυτοί με τις ώρες στο δέλτα της Πικροδάφνης, σίγουρα υποθέτω και σε άλλα μέρη με τον ίδιο στόχο: τον κέφαλο που θα τσιμπήσει στην πετονιά και θα καταλήξει στο στομάχι τους.     

Το γεγονός, χωρίς να αποκλείσουμε την διασκέδαση ή τη διάθεση για το σκότωμα του χρόνου που είχε η παρέα των Συρίων -έτσι με πληροφόρησε κάποιος που μίλησε μαζί τους- σαφώς και αποτελεί μια ιδιαίτερη πτυχή του μεταναστευτικού ζητήματος. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν καταφύγει σε μια χώρα που μεταξύ άλλων τερπνών, τους αφήνει να δοκιμάσουν, όπως σε άλλες δύσκολες εποχές, τις ικανότητές τους ως τροφοσυλλέκτες. Πράγμα που οι ιθαγενείς Έλληνες κάνουν μόνο με το μάζεμα των χόρτων, κανένα φρούτο στο δάσος και κάποιοι με το κυνήγι καθώς και το ψάρεμα. Αν θα σταματήσουν εκεί μέχρι να έρθει η ώρα να επιστρέψουν στη χώρα τους κανένας δεν ξέρει ούτε να προεξοφλήσει.

ΑΘΗΝΑ, 28082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37

ΞΕΚΙΝΑΜΕ ΜΕ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΑΛΥΣΟΠΡΙΟΝΟ!

Χθες ήταν μεγάλη μέρα καθώς πιάσαμε στα χέρια μας το καινούργιο αλυσοπρίονο STIHL αγορασμένο από το κατάστημα του Θανάση Κωτσοκάλη στο Καρπενήσι και αφού το δοκιμάσαμε, το χαϊδέψαμε και το καμαρώσαμε, το πήραμε να το φέρουμε στο χωριό…

Δεν μας ήθελε όμως ο καιρός κι έτσι η λαχτάρα να το βάλω μπροστά και να μπω στο λόγγο που έχουν γίνει πια τα χωράφια, έμεινε λαχτάρα γιατί έβρεχε έντονα όλη τη νύχτα  με μικρά διαλείμματα και τούτο είναι καλό γιατί σήμερα, αύριο που θα μπορέσω να αρχίσω να το δουλεύω θα έχει τουλάχιστον δροσιά. Ελπίζω δε πως με τούτο το ωραίο εργαλείο, τις τεχνικές συμβουλές του Θανάση και την υποστήριξη του Νίκου Σαρόγλου που ποζάρουμε στην Άρτεμη για την ιστορική φωτογραφία μπροστά στο μαγαζί του Κωτσοκάλη, θα κάνω ωραίο έργο και θα έχει και η μάνα στο σπίτι ξύλα για δυο χειμώνες, θα ελευθερωθούν όσα καρποφόρα (καρυδιές και καστανιές) πνίγονται από τα αγριόδεντρα και θα ομορφύνουν τα χωράφια. Επί πλέον, το μηχάνημα είναι κι ένα καλό εργαλείο για γυμναστική στη μέση, κάτι που δεν έχω τόσο ανάγκη αλλά είναι ωραίος συνδυασμός έργου και φυσικής άσκησης πάντα μέσα στα χωράφια.

ΥΓ. Η χθεσινή μας επίσκεψη στο Καρπενήσι είχε και ένα απρόοπτο, μια κακοήθεια εκ μέρους συγχωριανού σχετικά με τον τρόπο της μετακίνησης για την οποία ο ρουφιάνος ειδοποίησε την Τροχαία. Τον πληροφορώ πως πολύ σύντομα θα το μετανιώσει ο άθλιος και θα ντρέπεται να κυκλοφορήσει σε όλη την περιοχή. Το παράκανε…

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 28082018

ΑΝΟΙΞΑΝ ΤΑ… ΝΕΦΡΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

Το είδαμε στη χθεσινή πανσέληνο, πάνω από την Οίτη, το φεγγάρι ολόγιομο να παίζει με κάτι συννεφάκια αλλά σαν ξημέρωσε, τα είδαμε όλα μαζί τα στοιχειά των καταιγίδων μαζεμένα πάνω από τον κάμπο του Σπερχειού σαν να έχουν σύναξη και να σκέφτονται ποιο κομμάτι της Δυτικής Φθιώτιδας να πνίξουν σήμερα. Αργότερα το απόγευμα είδαμε να επιτίθενται στην πλευρά της Μακρακώμης και να ανεβαίνουν αργά, με βροντές και αστραπές προς το Βελούχι και από εκείνη την ώρα μέχρι αυτή στη στιγμή έχουν ανοίξει τα… νεφρά του ουρανού, όπως λέει η μάνα μου και δεν δείχνουν να απομακρύνονται. 

Ευτυχώς είναι κατήφορος και δεν χρειαζόμαστε βάρκες να βγούμε από το σπίτι αλλά και να είχαμε, δεν θα ξέραμε που να πάμε τούτη τη θεοσκότεινη νύχτα που μοιάζει με Νοέμβριο αλλά μέχρι στιγμής δεν κρίθηκε αναγκαίο να ανάψουμε και τζάκι. Όσο για τις δουλειές στα χωράφια, του χρόνου το καλοκαίρι που θα στεγνώσει λίγο ο τόπος, τότε θα ξαναρχίσουν….

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 27082018

Η ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ ΠΟΥ ΦΟΒΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Το σύμπλεγμα των δασωμένων λόφων γύρω από την Ακρόπολη είναι ένα μοναδικό σημείο σε ολόκληρο τον κόσμο και εκτός από την ιστορία των αιώνων που κουβαλάνε πάνω τους, έχουν και το πλεονέκτημα να λειτουργούν ως μπαλκόνια απ’ όπου μπορεί κάποιος να αγναντέψει τον ιερό βράχο αλλά και την πόλη που απλώνεται σαν τσιμεντένια κουρελού από τις πλαγιές της Πάρνηθας και των άλλων βουνών της Αττικής ως τον Σαρωνικό.  

Έτσι το θεωρούν τους λόφους οι Αθηναίοι και τους θυμούνται πάντοτε στα Κούλουμα καθώς είναι το μόνο ελεύθερο από κεραίες και σύρματα κομμάτι της πόλης για να πετάξουν τον χαρταετό τους και βεβαίως στην Πανσέληνο του Αυγούστου που τους αρέσει να πάνε να την απολαύσουν να εμφανίζεται από την κορυφή του Υμηττού και να φωτίζει τον Παρθενώνα και τα αρχαία μάρμαρα. Το ίδιο επιθυμούν να κάνουν πολλοί από τους τουρίστες  και τους επισκέπτες των Αθηνών και θεωρούν πολύ σημαντική στη ζωή τους τη στιγμή να είναι γύρω από την Ακρόπολη απολαμβάνοντας την αυγουστιάτικη νύχτα.

Οι τουρίστες όμως συνηθίζουν να πηγαίνουν και την ημέρα στους λόφους και να περπατάνε στου Φιλοπάππου, στην Πνύκα, στην Αρχαία Αγορά και στον περίπατό τους αυτό παίρνουν μαζί τους μόνο την καλή διάθεση που τους δημιουργεί το γεγονός ότι πατάνε στα χώματα των Αρχαίων Αθηνών χωρίς να υποψιάζονται για τίποτα απρόοπτες συναντήσεις με ανθρώπους που ο σκοπός της παρουσίας τους εκεί είναι άλλος. Συγκεκριμένα, η ληστεία των πρώτων με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο, μέρα μεσημέρι και μέσα στο πλήθος από το οποίο απουσιάζει, όπως και σε όλη την πόλη εξάλλου, η Αστυνομία. Έτσι, αν και καθημερινά οι καταγγελίες από παθόντες τουρίστες είναι πολλές, οι αρμόδιοι γι’ αυτό το θέμα από τα Υπουργεία και τις σχετικές Αρχές, αφήνουν τα πράγματα χαλαρά και δείχνουν πως δεν τους νοιάζει καθόλου η κατάντια του χώρου. 

  

Η πρόσφατη περίπτωση θανάτου ενός νεαρού Έλληνα από πτώση στα βράχια του Φιλοπάππου η οποία έγινε μετά από απόπειρα ληστείας εκ μέρους τριών αλλοδαπών τάραξε κάπως τα νερά αλλά όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν, θα ξεχαστεί σύντομα και τούτο το γνωρίζουν πολύ καλά οι ποικίλες συμμορίες αλλά και των λογής – λογής περιθωριακών που δραστηριοποιούνται εκεί. Μόλις στρίψουν δηλαδή ο αστυνομικές, ξαναβγαίνουν από τις κρύπτες τους οι μελαμψοί ληστές και συνεχίζουν το έργο τους μέχρι να βγει το μεροκάματο ή το νυχτοκάματο αν πρόκειται, όπως χθες για νύχτα με Πανσέληνο!

Αντί λοιπόν, αυτός ο μοναδικός χώρος γύρω από την Ακρόπολη να είναι για χάρη των Αθηναίων και των επισκεπτών της Αθήνας, ένας χώρος ασφαλής μέρα και νύχτα και πιο πολύ κάτι τέτοιες νύχτες με φεγγάρι, χρόνο με το χρόνο γίνεται και πιο επικίνδυνος και για τούτο φυσικά ευθύνονται και οι Κυβερνήσεις αλλά και όλοι εμείς ανεξαιρέτως γιατί δεν προασπιζόμαστε όπως πρέπει αυτόν τον ανεκτίμητο πλούτο που διαθέτει η Αθήνα.

-   -  Η φωτογραφία από την πανσέληνο του Αυγούστου το 2012 που η πίεση των συμμοριών στους επισκέπτες της Ακρόπολης και των λόφων ήταν λιγότερη αλλά εξίσου επικίνδυνη με σήμερα.

ΑΘΗΝΑ, 27082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37.

Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΤΤΑΣ

Είναι μια γωνία, σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πόλης, συγκεκριμένα στο κτίριο της Ακαδημίας των Αθηνών που όποιος το βλέπει μπορεί να σκεφτεί πως το συνεργείο που πήγε να φροντίσει κάποτε την μπροστινή πλευρά του ιδιαίτερα κομψού αυτού αρχιτεκτονικού συνόλου σχόλασε και για κάποιο λόγο δεν ξαναγύρισε να τελειώσει τη δουλειά. Μπορεί επίσης να σκεφτεί ότι η τεχνική εταιρεία που ανέλαβε κάποτε να καθαρίσει από τα γκράφιτι και τις ανορθογραφίες της λεγόμενης τέχνης του δρόμου ή της διαμαρτυρίας αν θέλετε, να έμεινε απλήρωτη από τους εργοδότες ή να χρεοκόπησε και παράτησε το έργο στη μέση.

Ένα σωρό υποθέσεις, πιθανές ή απίθανες μπορεί να κάνει κάποιος όταν βλέπει αυτή τη γωνία όπου κραυγάζει αλλά και εμπεδώνεται η αδυναμία να αποκατασταθεί το πρόσωπο του τοίχου ενός εμβληματικού κτιρίου και να επιβληθεί μια τάξη, όσον αφορά την εικόνα της πόλης που στο σύνολό της μοιάζει σαν ένας μεγάλος πίνακας νηπιαγωγείου. Η λύση που βρέθηκε είναι να τον μοιράσουν στα δύο, σε ένα μέρος του να επιτρέπεται να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει και στο άλλο όχι, που τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα αποκλείονται με μια επικάλυψη από νοβοπάν και ένα χαμηλό κικλίδωμα που υποτίθεται θα αποτρέπει τους περίεργους να πλησιάσουν το σημείο και να προβούν στους γνωστούς βανδαλισμούς τους.

Η λύση που βλέπουμε είναι μια ήττα της πόλης και όσων νοιάζονται γι’ αυτή, γιατί αποδεικνύει με περίτρανο τρόπο την αδυναμία να επιβληθούν, ή καλύτερα να καταλάβουν κάποιοι ότι όλοι οι τοίχοι δεν είναι το ίδιο και τα νοβοπάν που υποτίθεται ότι προστατεύουν την πρόσοψη του κτιρίου το επιβεβαιώνουν. Η ιδέα μάλιστα να αφήνονται να γράφουν ό,τι θέλουν και μετά να περνάει ο μπογιατζής να τα καλύπτει με χρώμα είναι επίσης μια πρόκληση στο διηνεκές για τους «καλλιτέχνες» αυτού του είδους, οι οποίοι ποτέ δεν θα πάψουν να θέλουν να αφήσουν το στίγμα τους εκεί και τούτο φαίνεται καθημερινά.

Ο τρόπος πάλι που τοποθετήθηκαν τα νοβοπάν δείχνει και μια άλλη αντίληψη, αυτή της νοικοκυράς που ρίχνει κάτω από το χαλί τα σκουπίδια για να μη φαίνονται. Αποκαθιστά δηλαδή έστω και με αυτό τον πρόχειρο τρόπο την πρόσοψη, αυτή που βλέπει όλος ο κόσμος που περνά πεζή ή μέσα σε αυτοκίνητα και λεωφορεία την οδό Πανεπιστημίου και αφήνει τον παράδρομο όπως έχει ή αδιαφορεί για την κατάστασή του. Έτσι καταφέρνει τουλάχιστον να μην μεταφέρονται σε όλο τον κόσμο οι φωτογραφίες της πρόσοψης όπως ήταν γιατί το σημείο αυτό είναι και από τα αγαπημένα των τουριστών, τουλάχιστον των πιο ψαγμένων και αυτών που ξέρουν σε ποια πόλη έρχονται καθώς φωτογραφίζονται κάτω από τα αγάλματα των μεγάλων σοφών της αρχαιότητας. Το γεγονός μπορεί να χαρακτηριστεί και ως εξέλιξη αφού από το σημείο έχουν απομακρυνθεί οι χρήστες ουσιών που δεν χωρούσαν στο παρκάκι της εξαθλίωσης πίσω ακριβώς από την Ακαδημία, στη Νομική…

ΑΘΗΝΑ, 23082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37.

ΟΙ ΛΑΪΚΕΣ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΑΣΩΜΑΤΩΝ

Αν θα μου ζητήσουν να πω ποιος δρόμος της Αθήνας μου αρέσει περισσότερο απ’ άλλους, χωρίς δισταγμό θα έλεγα η οδός Ασωμάτων, ένας μικρός δρόμος που αρχίζει από την οδό Πειραιώς και καταλήγει στην πλατεία Θησείου. Και μου αρέσει γιατί διατηρεί ακόμη όλα εκείνα τα στοιχεία της μικρής, χαμηλόφωνης Αθήνας των αρχών του περασμένου αιώνα δίπλα στους μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους του Κεραμικού και της Αρχαίας Αγοράς. 

Το σημαντικότερο δε για μένα και το μοναδικό που κάνει αυτό τον δρόμο διάσημο είναι οι δυο Καρυάτιδες που κοσμούν την πρόσοψη ενός αθηναϊκού μικρού λαϊκού σπιτιού και οι οποίες προσέλκυσαν το ενδιαφέρον του μεγάλου γάλλου φωτογράφου Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν όταν φωτογράφιζε την Αθήνα το 1953 αλλά και του Γιάννη Τσαρούχη ο οποίος τις ζωγράφισε για πρώτη φορά το 1952 που ήταν ακόμη ζωντανά τα σπίτια και στα ισόγειά τους λειτουργούσαν καταστήματα.  Ένα με σκούπες και το κουρείο του Παναγιώτη Κρητικάκου ενώ το ίδιο θέμα χρησιμοποίησε ο μεγάλος αυτός ζωγράφος και στην αφίσα της παράστασης «Εκκλησιάζουσες» που ανέβηκε με δικά του σκηνικά και σε μετάφραση του Κώστα Ταχτσή από τον Θίασο «Εθελοντές» στο φεστιβάλ Αθηνών του ΕΟΤ το 1988 στο θέατρο Λυκαβηττού. Το σπίτι με τις Καρυάτιδες επίσης πέρασε στη λογοτεχνία από τον Κώστα Ταχτσή ως το σπίτι της Εκάβης στο μυθιστόρημα «Το τρίτο στεφάνι», ένα εμβληματικό για την παλιά Αθήνα βιβλίο του σπουδαίου επίσης αυτού συγγραφέα.

Η φωτογραφία του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν στο σπίτι με τις Καρυάτιδες

Εκείνη την εποχή το σπίτι με τις Καρυάτιδες ήταν ακατοίκητο και το μέλλον του ήταν προδιαγεγραμμένο, ένας σωρός από μπάζα θα γίνονταν όπως και πολλά άλλα της περιοχής που μετά την απομάκρυνσή τους θα γίνονταν αρχαιολογικοί χώροι και θα περίμεναν την ανασκαφή, αν έρχονταν κάποτε.  Ευτυχώς το 1989 μαζί με πολλά άλλα της γειτονιάς, κρίθηκε διατηρητέο και σώθηκε. Μετά από μία δεκαετία ανακαινίστηκε. Από το 2011 μαζί με το διπλανό ακίνητο στον αριθμό 47 στεγάζει τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών και το Ινστιτούτο Ελληνικών Μύλων. Οι Ολυμπιονίκες ελάχιστα ενδιαφέρθηκαν για το χώρο που τους παραχωρήθηκε, ενώ αντίθετα το Ινστιτούτο των Ελληνικών Μύλων αποτελεί σήμερα έναν ωραίο χώρο δραστηριοτήτων σχετικά με τους μύλους πάσης φύσεως στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο και η αυλή του, μια αυλή παλιού αθηναϊκού σπιτιού αποτελεί και χώρο επίσκεψης για σχολεία και επιστήμονες που ασχολούνται με αυτά τα δημιουργήματα.

Στον ίδιο δρόμο επίσης στεγάζεται σε ένα πολύ ωραίο κτίριο και με υποδειγματικό τρόπο ανακαινισμένο, το Μουσείο Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης ενώ προσφάτως άρχισε να λειτουργεί και ένα σχολείο το οποίο ως κτίριο, όπως εντάχθηκε στην γειτονιά επίσης θεωρείται προκλητικό, ενώ δημιουργεί και απορίες για το ποια παιδιά πηγαίνουν εκεί, αφού η περιοχή έχει πάψει από χρόνια να έχει νέες οικογένειες, αλλά ως φαίνεται, πηγαίνουν εκεί από τις διπλανές γειτονιές, του Κεραμεικού κυρίως και του Ψυρρή, που διατηρούν κάποια ζωή η οποία μπολιάζεται από τους αλλοδαπούς που την έχουν μετατρέψει σε εμπορικό κέντρο με φθηνά είδη από την Κίνα κυρίως, και δίνουν την εντύπωση μιας γειτονιάς από αυτή την μακρινή χώρα που φύτρωσε στην καρδιά του πάλαι ποτέ αθηναϊκού άστεος και δημιουργεί μια καινούργια γενιά… Αθηναίων.  

Ο πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με το σπίτι στην οδό Ασωμάτων

Έτσι η οδός Ασωμάτων και το σπίτι των Καρυάτιδων δεν αποτελούν πλέον δρόμο που μπορεί να εμπνεύσει κανέναν Μπρεσόν, ούτε κανέναν Τσαρούχη, πόσο μάλλον έναν Ταχτσή και να δημιουργήσουν ένα θέμα της λαϊκής Αθήνας ούτε και φυσικά αποτελεί σημείο επίσκεψης τουριστών όπως στις άλλες Καρυάτιδες, τις διάσημες που στηρίζουν το κομψό Ερεχθείο στην Ακρόπολη. Ασφαλώς και παραμένει πάντα ένας δρόμος που περιέχει μνήμες της πόλης σε όλη την ιστορική της διαδρομή, αλλά χωρίς ανθρώπινες δραστηριότητες είναι ένας συνηθισμένος δρόμος του Ψυρρή και τούτο προσθέτει μια βαθιά μελαγχολία στις δυο κόρες που η ματιά τους σε αυτόν μονίμως είναι στραμμένη και καταγράφουν απλά την κίνηση των αυτοκινήτων που περνάνε από εκεί και των λίγων περαστικών που τυχαίνει να στρέψουν το βλέμμα τους σε αυτές και πιθανόν αναρωτιούνται ποιες είναι. 

Ο Γιάννης Τσαρούχης μπροστά στο σπίτι με τις Καρυάτιδες

Φυσικά και δεν γνωρίζουν ότι πρόκειται για έργα του γλύπτη από την Αίγινα Ιωάννη  Καρακατσάνη, ο οποίος διακρίθηκε για τα γλυπτά των ηρώων της Επανάστασης του 1821 (του Ρήγα, του Καραϊσκάκη, του Διάκου, του Μιαούλη, του Καποδίστρια, του Τομπάζη). Εκεί είχε το εργαστήριό του και αυτός σμίλεψε τις δύο μορφές χρησιμοποιώντας για μοντέλα τη σύζυγό του και την αδερφή της και τις πέρασε σε μια αιωνιότητα λαϊκή και για τούτο πιο εκτεθειμένη στις αλλαγές που επιφέρουν στον διάβα τους οι καιροί, από τα κλασσικά μνημεία και τα εκθέματα των μουσείων κι έτσι, κανείς δεν αποκλείει τι μέλλει να δούμε σε αυτή τη γειτονιά του πάλαι ποτέ αθηναϊκού άστεος που ζυμώνεται πάλι ο κόσμος του με υλικά και ιδέες από τα πέρατα της γης.

ΑΘΗΝΑ, 24082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος" σελ. 42 - 43.

ΟΠΩΣ ΟΛΗ Η ΑΘΗΝΑ, ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Αν ένας χώρος θα έπρεπε να φυλάγεται, διακριτικά το λέω εξ αρχής, όλο το 24ώρο και να ασχολούνται με αυτό πάλι όλη τη μέρα και τη νύχτα κάποιοι υπεύθυνοι για την καθαριότητα καθώς και ένας μόνιμος κηπουρός για να φροντίζει την ισχνή βλάστηση στα παρτέρια που είναι μπροστά του και τον ξερό θαμνώνα δίπλα του, είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ) στην οδό Πατησίων που γειτνιάζει με το ταλαίπωρο συγκρότημα του Πολυτεχνείου και καταπατημένο από αυτοκίνητα πεζόδρομο της Τοσίτσα.

Εννοείται ότι αυτά μπορούν να συμβούν σε μια χώρα που η ζωή της είναι κανονική και για τέτοια θέματα δεν βάζει σε προτεραιότητα το σπίτι του Φλαμπουράρη λίγα τετράγωνα παραπάνω το οποίο φρουρείται από τρεις διμοιρίες αστυνομικών εναλλάξ μέσα στο 24ώρο και τρεις κλούβες ΜΑΤ για να αποτρέψουν τις εκδηλώσεις λατρείας του σοφού γέροντα της «Αριστεράς». Ακόμη, να πάψει να παρκάρει μπροστά στο Μουσείο η κλούβα με τους αστυνομικούς που περιμένουν πότε θα τους την πέσουν οι συμμορίες των Εξαρχείων να ξεδώσουν ή να φτιάξουν κλίμα. Είναι ντροπή για όλους αυτό το κατάντημα στην περιοχή και υποθέτω πως και στην  ΕΛΑΣ την ίδια άποψη πάνω κάτω έχουν γι’ αυτήν τη ματαιότητα.  

Τούτο φαίνεται ξεκάθαρα από την κίνηση των επισκεπτών, στις πρωινές ώρες κυρίως από τους οποίους ελάχιστοι παραμένουν μετά την επίσκεψή τους στο αναψυκτήριο που είναι μπροστά του, όχι γιατί συμβαίνει κάτι με αυτό το κατάστημα. Αντιθέτως, ευπρεπές, δροσερό και εξυπηρετικό είναι αλλά η εντύπωση που δημιουργεί στο σύνολο του χώρου περισσότερο συνάδει με σταθμό υπεραστικών λεωφορείων στην επαρχία παρά με της πλατείας μπροστά στο ΕΑΜ, ένα από τα πιο σπουδαία μουσεία ολόκληρου του κόσμου.  Όσο δε για την εικαστική  παρέμβαση, ήτοι μια μελανή μούντζα η οποία αν και δημιούργησε έντονο διάλογο πρόπερσι όταν τοποθετήθηκε, παραμένει στη θέση της.

Δεν είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν ώστε να αναδειχθεί και ο πέριξ του ΕΑΜ χώρος και ούτε νομίζω πως κοστίζουν κάτι ιδιαίτερο. Ένα πρώτο βήμα είναι να βρεθεί χώρος για να παρκάρουν τα λεωφορεία των τουριστών και να υπάρχει η σχετική ασφάλεια στην επίσκεψή τους. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να ξηλωθούν οι αφετηρίες των τρόλει από την οδό Ηρακλείου για Χαλάνδρι και να πάνε στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας και ο χώρος να παραδοθεί ειδικά για στάση των τουριστικών λεωφορείων. Μια ιδέα είναι που αν υιοθετηθεί, η περιοχή θα πάρει άλλον αέρα και το ΕΑΜ θα αποκτήσει κύρος όχι μόνο για τα πολύτιμα εκθέματα στο εσωτερικό του αλλά και για τον περιβάλλοντα χώρο. 

Είπαμε όμως, αυτά μπορούν να συμβούν μόνο σε μια χώρα που η κανονική ζωή είναι σκοπός όλων και η προσοχή που δίνεται σε κάποιους εμβληματικούς χώρους, χωρίς αμφισβήτηση, δεδομένη.

ΑΘΗΝΑ, 22082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37

ΝΑΥΑΓΙΑ ΣΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Είναι αξιοπρόσεχτα σε όλη τη διάρκεια του έτους τα ναυάγια στις ελληνικές ακτές αλλά πιο πολύ το καλοκαίρι, περίοδο κατά την οποία οι συνθήκες του καιρού διευκολύνουν την προσέγγισή τους και προσελκύουν μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, ειδικά όταν αυτά βρίσκονται σε επιβλητικά  σημεία ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που αυτά τα λείψανα των πλοίων κάνουν διάσημες κάποιες άγνωστες παραλίες του ελληνικού αρχιπελάγους…

Ασφαλώς και αποτελούν φαινόμενο, τα σκουριασμένα κήτη σε κάποια παραλία και εξάπτουν ποικιλοτρόπως την περιέργεια των ανθρώπων που τα πλησιάζουν. Ανάλογα δε με την προσωπικότητα και του καθενός τις προσλήψεις για τον κόσμο, τούτα αποτελούν άλλοτε εικαστικές συνθέσεις, άλλοτε σωρούς από παλιοσίδερα ή εστίες ρύπανσης αλλά για πολλούς όμως γίνονται η αφορμή για  την αναζήτηση των ανθρωπίνων ιστοριών που συνδέονται με αυτά οι οποίες δυστυχώς είναι μαρτυρίες απόγνωσης και απελπισίας, ενώ, δεν είναι και σπάνιες οι περιπτώσεις που αυτά δεν χάθηκαν ζωές και περιουσίες.

Βρίθουν οι θάλασσές μας από ναυάγια καθώς από την αυγή της ναυσιπλοΐας υπήρξαν τα σταυροδρόμια όλων των εμπορικών δρόμων που ένωναν την Ανατολή με τη Δύση και το Βορά με το Νότο. Εκεί όμως που είναι περισσότερα από αλλού, είναι γύρω από την Άνδρο και κυρίως στο δύσκολο στενό ανάμεσα στο νησί και την Εύβοια, το λεγόμενο Καφηρέας ή Κάβο Ντόρο, ένα στίγμα που συνδέεται  με πολλές ναυτικές τραγωδίες από τις οποίες γνωστές είναι όσες σημειώθηκαν τις πρόσφατες δεκαετίες που οι ειδικές υπηρεσίες διατηρούν αρχεία και εξετάζουν την κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Οπωσδήποτε έχουν συμβεί στη περιοχή ναυάγια και σε παλιότερες εποχές αλλά λόγω της φύσης των υλικών, του ξύλου με το οποίο ήταν φτιαγμένα τα περισσότερα, δεν διακρίνουμε ίχνη τους ή αν αυτά υπάρχουν βρίσκονται σε απρόσιτα βάθη. Γι’ αυτά διαβάζουμε στα αρχαία κείμενα ενώ η εξέλιξη της υποβρύχιας αρχαιολογίας δίνει ελπίδες για τον εντοπισμό όλο και περισσότερων και τα οποία όντως αποτελούν θησαυρό πληροφοριών για την εποχή τους.

Αντιθέτως, στις ακτογραμμές της Άνδρου υπάρχουν σήμερα ορισμένα σύγχρονα ναυάγια τα οποία διακρίνονται από την ακτή και προκαλούν την επίσκεψή τους με κάποιο πλωτό μέσο ενώ κάποια άλλα απαιτούν ειδικό εξοπλισμό κατάδυσης και αρκετή πείρα προκειμένου να τα πλησιάσει κάποιος στο βυθό και να θαυμάσει τη δύναμη που έχει η θάλασσα να μεταμορφώνει τις λαμαρίνες και τα άλλα στοιχεία του ναυαγίου σε πολύχρωμους θαλάσσιους κήπους γεμάτους ζωή από τα εκπληκτικά πλάσματα του βυθού και από τα ψάρια που βρίσκουν καταφύγιο στα σκουριασμένα σίδερα.

Αυτά τα ναυάγια γύρω από την Άνδρο έχουν μελετήσει οι Κώστας Θωκταρίδης και Άρης Μπιλάλης και με όσα στοιχεία μπόρεσαν να συγκεντρώσουν και μαζί με πολλές, εντυπωσιακές φωτογραφίες μας προκαλούν να τα γνωρίσουμε κι εμείς μέσα από τις σελίδες του πολύ ωραίο βιβλίου «Ναυάγια στις ακτογραμμές της Άνδρου» που εξέδωσε ο Φιλοπρόοδος Όμιλος «Το Γαύριο» σε επιμέλεια του προέδρου του, κορυφαίου στην τέχνη της τυπογραφίας Γιάννη Μαμάη. Η εισαγωγή στην πολύτιμη αυτή δίγλωση έκδοση για την Άνδρο και για την ελληνική ναυτιλία είναι της Προϊσταμένης της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων Αγγελικής Γ. Σίμωσι,  η μετάφραση της Λιάνας Σακκελίου και του William Shultz ενώ φωτογραφίες διέθεσαν οι Νίκος Ρηγούτσος, Στέφανος Γεωργίου, Αρετή Κομνηνού, Νίκος Καρατζάς, Στέλιος Βαλάκης και Φ. Ποντίκης. Στην έκδοση επίσης συνέβαλε με τον τρόπο του και ο εκδότης Γιώργος Δαρδανός, ο οποίος πάντα είναι πηγή έμπνευσης, ευαισθησίας και οδηγός για κάθε μορφή ανδριώτικου πολιτισμού.

Για κάθε πλοίο οι συγγραφείς έχουν αναζητήσει πληροφορίες που ξεκινούν από τη ναυπήγησή του, διατρέχουν όλη του τη ζωή και καταλήγουν στο ναυάγιο ενώ για ορισμένα προσθέτουν αφηγήσεις μελών των πληρωμάτων τους μιας και πολλά απ’ αυτά ανήκαν σε Ανδριώτες εφοπλιστές. Όπως για παράδειγμα το πολύνεκρο ναυάγιο του «Χρυσή Αυγή στις 23 Φεβρουαρίου 1983 που χάθηκαν 28 άτομα και βύθισε των Άνδρο στο πένθος. Την έκδοση συμπληρώνουν πολλές φωτογραφίες από τα ναυάγια, τόσο των τμημάτων τους που διακρίνονται από την ξηρά αλλά και από το βυθό όπου όντως αποτελούν πρόκληση για τους δύτες που τους αρέσουν τα ναυάγια. Στην έκδοση αναφέρονται έντεκα ναυάγια, τα εξής: «Charkieh» (1900), «Νεάπολις» (1904), «Αντώνιος» και «Γεώργιος» (1905), «Ailswald» (1913), «Ανίτα» (1944), «Έλλη» (1944), «Focomar» (1974), «Χρυσή Αυγή» (1983), «Elina» ή «Semiramis» (1996) και «Μαστροπέτρος» (1999).

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο στον Φιλοπρόοδο Όμιλο «Το Γαύριο», Χαλκοκονδύλη 9 Αθήνα.

Τηλ. 6944841994, 6944320562, www. gavrio.gr και info@gavrio.gr.

ΑΘΗΝΑ, 22082018. Ένθετο περιοδικό στην εφημερίδα "Δημοκρατία" για το κυνήγι, τη θάλασσα και τη ελληνική ύπαιθρο.

ΕΝΑ ΑΡΚΟΥΔΑΚΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ

Καλοκαίρι χωρίς Δεκαπενταύγουστο δεν γίνεται κι αν έλειπε, θα τον εφεύραν τα τηλεοπτικά κανάλια που δίνουν και τα ρέστα τους σε ότι πιο απίθανο συμβαίνει αναφορικά με την πίστη που αυτές τις ημέρες εκφράζεται με το διάχυτο πένθος και τα πάνδημα πανηγύρια που ακολουθούν την μεγάλη ημέρα της Παναγίας. Τη δουλειά τους κάνουν και περιμένουν μην τους κάτσει το… θαύμα ζωντανό, οπότε, ποιος τους πιάνει μετά με ότι θα αραδιάσουν!

Πέρα απ’ αυτά, πριν και λίγο μετά από τον Δεκαπενταύγουστο έχει καθιερωθεί, η Αθήνα, αλλά και οι μικρότερες πόλεις να εγκαταλείπονται μαζικά από τους κατοίκους τους οι οποίοι, είτε πάνε διακοπές ή απλά πάνε στο χωριό τους να ανανεώσουν τις σχέσεις τους με όσους χωριανούς απόμειναν να ζουν εκεί ολοχρονίς και να αερίσουν το εξοχικό που έχτισαν γιατί δεν χωρούσαν ή δεν τους ταίριαζε πια να μένουν στο παλιό πατρικό σπίτι. Έτσι λοιπόν παρατηρείται μια ερημιά στην και την οποία χαίρονται ορισμένοι φανατικοί και οι εραστές της πόλης, οι ανήμποροι να μετακινηθούν, όσοι δεν ευνοήθηκαν από τη κλήρωση στη δουλειά και φυσικά οι αλλοδαποί από την Ασία που δεν έχουν ακόμα αποκτήσει τις συνήθειες των Ελλήνων και βολεύονται με τις κοντινές παραλίες για τα μπάνια τους.

Τούτο το φαινόμενο είναι παροδικό, διαρκεί πέντε – έξι μέρες, άντε να πιάσει τις δέκα άμα ο Δεκαπενταύγουστος γεφυρώνει δυο Σαββατοκύριακα κι έτσι ξεγελιέται και κανένας  μικροεπαγγελματίας, απ’ όσους απόμειναν δηλαδή να δουλεύουν με κανένα μπάνιο και μια ανάσα από πλατάνι στην πλατεία του χωριού. Οι άλλοι, οι υπάλληλοι του Δημοσίου, δεν έχουν τέτοια ζητήματα να τους απασχολούν καθώς το Κράτος μοιάζει να φτιάχτηκε από τους ίδιους και στα μέτρα τους και με το κανάκεμα τους κρατάει πάντα με το μέρος του.   

Έτσι βλέπουμε σε όλη την πόλη, διπλοασφαλισμένες πόρτες και κατεβασμένα παντζούρια ενώ μια σιωπή την βαραίνει απ’ άκρη σε άκρη την πόλη και ιδιαίτερα στο εμπορικό κέντρο που ερημώνει κυριολεκτικά, και μοιραία, όσοι έχουν μια πόρτα να βγάζουν από εκεί το ψωμί τους ανησυχούν αν την βρουν στη θέση της και το εσωτερικό όπως το άφησαν.    

Έτσι γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο στην πόλη αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου σε ορισμένα μπαλκόνια, το φαινόμενο εκδηλώνεται σε διάφορες, απρόοπτες στιγμές του χρόνου και οι αιτία δεν είναι οι διακοπές και τα έθιμα της πίστης. Κάτι άλλο συμβαίνει, σίγουρα στενάχωρο για να σφαλίζει ένα σπίτι. Η περίπτωση του ταξιδιού είναι η πιο απλή αλλά όταν αυτό δεν έχει επιστροφή, όπως γίνεται με τον θάνατο τότε τα πράγματα αλλάζουν και το αρκουδάκι που δεν βγήκε φυσικά μόνο του στο μπαλκόνι να πάρει αέρα, ξεχάστηκε εκεί πάνω στο χαλάκι που το τοποθέτησαν να κοιτάει έξω από τα κάγκελα συντροφιά με τα απότιστα φυτά που περιμένοντας μια στάλα νερό, έσβησαν κι αυτά.

- Η εικόνα από ένα μπαλκόνι στη Ζωοδόχου Πηγής δεν είναι πάντως του Αυγούστου αλλά ενός άλλου, συνηθισμένου μήνα που η πόλη είναι γεμάτη από κόσμο...

ΑΘΗΝΑ, 21082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37.

Ο ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ

Συμβαίνει καμιά φορά, ο κηπουρός των δημόσιων κήπων και χώρων πρασίνου της Αθήνας εκεί που ποτίζει το γκαζόν - κάτι θλιβερά ρετάλια από ξερό χόρτο δηλαδή- να ρίχνει με το λάστιχο λίγο νερό να δροσίσει και τα σιωπηλά αγάλματα και τα γλυπτά που κάποιοι τοποθετήθηκαν κάποτε εκεί, για να θυμούνται οι νεώτεροι διάφορα λαμπρά πρόσωπα ή απλά τα έβαλαν ως διακοσμητικά στοιχεία να ομορφαίνουν τάχα τον δημόσιο χώρο.

Πρόκειται για μια κίνηση του κηπουρού η οποία συνήθως περνά απαρατήρητη από τους περαστικούς που βαδίζουν με το μυαλό τους πάντα αλλού και ελάχιστοι είναι αυτοί, τουρίστες ως επί το πλείστον που βλέπουν και ενδιαφέρονται για το ποιος είναι ο μαρμαρωμένος και ο μπρούτζινος ή τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης με την τάδε ή την δείνα σύνθεση. Ο κηπουρός από την πλευρά του πάλι εκτός του ότι δεν είναι επιφορτισμένος με το μπάνιο των αγαλμάτων, δεν μπορεί, λόγω ύψους να τα καταβρέξει από πάνω ως τα κάτω αλλά όπως έχω παρατηρήσει δεν ξεχνά ποτέ να δροσίσει το βάθρο που τα σηκώνει.

Έτσι είδα πριν από λίγες μέρες το μεσημέρι, έναν γνωστό σε όλους γύρω από την Τριλογία της Πανεπιστημίου και την Ακαδημίας κηπουρό μπροστά στην Εθνική Βιβλιοθήκη να ποτίζει αρκετή ώρα τα θεμέλια του βάθρου του ανδριάντα του Γρηγόρη Βαλλιάνου, ο οποίος πέρασε στο πάνθεον των εθνικών ευεργετών διαθέτοντας την περιουσία του να χτιστεί η Εθνική Βιβλιοθήκη. Τον παρακολούθησα διακριτικά αρκετή ώρα και είδα πως το απολάμβανε αλλά δεν πήγα να τον ρωτήσω γιατί το κάνει, επειδή σίγουρα θα του χάλαγα την ευχαρίστηση ή θα τον ενοχλούσα μιας και ο άνθρωπος έκανε τη δουλειά του. Τον ίδιο κηπουρό, ο οποίος πρέπει να είναι από τους πιο εργατικούς και προσηλωμένους στο έργο του τον είδα να ποτίζει με το λάστιχο και τα καταδικασμένα σε αργό θάνατο πλατάνια που φύτεψαν κοντά στις στάσεις των αστικών και τα ποτίζουν υπόγεια με το σταγονόμετρο.

Αυτός γνωρίζει πως κάτι τέτοιο είναι βασανιστικό για το συγκεκριμένο δέντρο και παίρνει το λάστιχο και τους προσφέρει για λίγα λεπτά, την ψευδαίσθηση του ζωντανού νερού.

Μπορεί, σκέφτηκα όταν τον είδα να ποτίζει το άγαλμα, αυτός ο άνθρωπος να ξέρει και ποιος ήταν ο Βαλλιάνος και την προσφορά του και με τον τρόπο του θέλει να τον ευχαριστήσει και πιθανόν να έχει επισκεφτεί κάποια φορά το αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης και να έφυγε ευχαριστημένος.  Από τους άλλους όμως που τον βλέπουν και ξέρουν ποιος είναι στο άγαλμα, κάποιος απ’ όλους μπορεί να σκεφτεί κάτι απίθανο: Δηλαδή πως όσο και να ποτίσει τον ανδριάντα του ευεργέτη, από το μάρμαρο δεν πρόκειται να πέσει κανένας σπόρος και να βλαστήσει πάλι την προσφορά. Ή και να πέσει, σε ποιο έδαφος θα βλαστήσει αφού τίποτα δεν έμεινε αμαγάριστο σε αυτόν τον άμοιρο τόπο…

ΑΘΗΝΑ, 20082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ. 37

ΓΛΙΤΣΕΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΓΟΥΣΤΟ ΚΑΙ ΠΛΑΤΗ!

Όσα ακούω περί εξόδου από το Μνημόνιο και άλλα αριστεροχαρούμενα με αφήνουν κάπως αδιάφορο καθώς ο μπελάς που αντιμετωπίζω είναι τα βάτα και οι φτέρες που έχουν καταλάβει τα χωράφια προκειμένου να πάρουν μια ανάσα οι καρυδιές και οι καστανιές και βιάζομαι να τελειώσω μέσα στην εβδομάδα γιατί φτάνει ο Σεπτέμβριος, με καινούργιο οικογενειακό σκηνικό και οι υποχρεώσεις  προς την Άρτεμη δεν είναι και λίγες…

Πέρα απ’ αυτά, το πρόβλημα που αντιμετωπίζω είναι τα αγριόχορτα τα οποία θα ήταν κατά πολύ λιγότερα αν τα χωράφια βοσκούσαν λίγα γιδοπρόβατα, πράγμα που έχει γίνει σπάνιο πλέον καθώς πλην ελαχίστων συγχωριανών κανένας δεν ασχολείται πια συστηματικά. Έτσι τα χωράφια ραγδαία μεταμορφώνονται σε δάσος και τούτο θέλει πολύ δουλειά να περιοριστεί και όση δουλειά και να κάνω, αν δεν έχω σύμμαχο καμιά κατσίκα πάει στράφι.

Αυτά σκέφτομαι καθώς χαζεύω, λόγω ημερών βέβαια που ο απόηχος του παζαριού της Φραγκίστας δεν έχει κοπάσει, κάποιες φωτογραφίες από παλιότερα χρόνια και στάθηκα σε μια που έδειχνε μια σειρά από γλίτσες στον πάγκο του Χρήστου Καραδήμα. Ο Χρήστος Καραδήμας που γνώρισα τότε, είναι ένας καλλιτέχνης της ξυλογλυπτικής ή μάλλον της κατασκευής γκλίτσας γιατί πρόκειται για μια ξεχωριστή τέχνη που θέλει άλλες πρακτικές και φυσικά αγροτοποιμενική κουλτούρα και παραστάσεις γιατί αλλιώς δεν έρχονται οι εμπνεύσεις πάνω στο σκληρό ξύλο που στοχεύουν σε κάθε γούστο του πελάτη που θέλει να κρατάει μια απ’ αυτές στα χέρια του ανεξάρτητα αν γνωρίζει τον αληθινό σκοπό τους.

Στην προκειμένη περίπτωση αυτές οι γκλίτσες δεν εξυπηρετούν καθόλου τις ανάγκες του κοπαδιού, ούτε και της λύσης κάποιων διαφορών, όπως αρκετά συχνά συνέβαινε στο παρελθόν στο ύπαιθρο αλλά και στα καφενεία σε καυγάδες, ιδιαίτερα τους πολιτικούς. Δυστυχώς δε, δεν πρόκειται να τις δούμε να πέφτουν και σε καμιά ράχη απ’ αυτές που κουβαλούν χωρίς να διαισθάνονται το αληθινό βάρος και δη της κατάστασης που βιώνουμε -με την ευθύνη όλων να μην ξεχνάμε- και δεν πρόκειται όπως λένε κάποιοι σοβαροί αναλυτές και πολιτικοί, να δούμε να αλλάζει ούτε σε ένα αιώνα από τώρα!  

Οπότε, τις κρατάμε στην άκρη να ομορφαίνουν το σαλόνι ή χιαστί πάνω από το τζάκι, σαν όπλα πατρογονικά και να λέμε στους απογόνους παραμύθια όταν μας ρωτάνε γι’ αυτές…

ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΨΗ, 20082018

TO ΖΟΥΜΙ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Λέμε καμιά φορά πως το ζουμί του τάδε και του δείνα πράγματος είναι έτσι και εννοούμε κάποια υγρή κατάσταση που θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει. Λέμε λοιπόν για παράδειγμα για τον Σεπτέμβριο ότι το ζουμί του είναι ο μούστος των σταφυλιών αλλά για τον Αύγουστο δεν έχω ακούσει κάτι ανάλογο. Γι’ αυτό σκέφτηκα πως το καλύτερο που θα μπορούσε να έχει αυτός ο μήνας, δεν είναι τίποτα άλλο από το ζουμί μιας απλής ντοματοσαλάτας ή χωριάτικης χωρίς αυτή να χαλάει το νόημα και φυσικά ούτε τη γεύση που δίνει το πάντρεμα των χυμών της ντομάτας με το λάδι και τα μυρωδικά χόρτα.

Η φωτογραφία από το μεγάλο, βαθύ ταψί της εξαιρετικής ντοματοσαλάτας που μοίρασαν πριν από κάποια χρόνια στο πανηγύρι του Αγίου Μύρωνα στα Αντικύθηρα και βεβαίως έβαλα κι εγώ το χεράκι μου στις δουλειές για την ανταπόδοση της ωραίας φιλοξενίας.

ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ, 17082010

Ο ΗΛΙΑΣ Κ. ΚΟΥΣΑΝΑΣ ΕΦΥΓΕ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ!

Όση αγάπη είχε για τα κοπάδι ο Ηλίας Κουσάνας, τόση και περισσότερη είχε για τα σκυλιά 

και ήταν από εκείνους που ήθελε να τον ακούει το καλύτερο και το πιο έξυπνο…

Αποχαιρετώντας χθες για πάντα τον Ηλία Κ. Κουσάνα (1930 – 2017) στο κοιμητήριο των Αγίων Ταξιαρχών στη Νεράιδα (Σπινάσα) Δολόπων Καρδίτσας νοιώσαμε σαν να πέφτει ένας ακόμη τρανός έλατος και να αφήνει ένα μεγάλο κενό στο δάσος της Μάρτσας ή σαν να έπεσε και την πήραν τα νερά του Μέγδοβα, μια τραβέρσα από το παλιό ξύλινο γεφύρι…

Ο Ηλίας Κ. Κουσάνας, με την εξαιρετική μνήμη και τον μετρημένο, ακριβοδίκαιο λόγο του ήταν από τους αγαπημένους μου συνομιλητές κατά την περίοδο 2010 – 2014 που συγκέντρωνα υλικό για το βιβλίο «Ελεύθεροι στα δεσμά των Αγράφων». Χαιρόμασταν ιδιαίτερα τις συναντήσεις μας  στις οποίες ήμασταν ικανοί να μιλάμε με τις ώρες και για τα πράγματα που είδε κι έζησε ειδικά στην τρομερή δεκαετία 1940 – 1950, αλλά πιο πολύ στα χρόνια που ακολούθησαν και όλοι μαζί οι Νεραϊδιώτες αγωνίστηκαν να αναστήσουν το χωριό τους και τα κατάφεραν όσο λίγες κοινότητες στην διαλυμένη ορεινή Ελλάδα.

Ο Ηλίας Κ. Κουσάνας γεννήθηκε και μεγάλωσε τα χρόνια πριν από τον πόλεμο του ’40 ανάμεσα σε μεγάλους τσελιγάδες, και σε όλη  τη δεκαετία που ακολούθησε, έζησε και συμμετείχε ο ίδιος και τα αδέρφια του σε ένα τιτάνιο αγώνα να μην χάσουν την ελευθερία τους και κατά συνέπεια και το κουμάντο στο νοικοκυριό τους, βάση του οποίου κυρίως ήταν το κοπάδι με τα γιδοπρόβατα και εν μέρει τα χωραφάκια τους. Γι’ αυτό για όλους τα πιο δύσκολα, τα πιο οδυνηρά, ήταν τα χρόνια του Εμφυλίου που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό και να ζήσουν ως πρόσφυγες στον κάμπο και στις πόλεις. Γι’ αυτά τα χρόνια που σημάδεψαν τον Ηλία και όλους τους συγχωριανούς του μιλήσαμε ώρες πολλές, διασταυρώσαμε και με άλλους τα γεγονότα, τα κουβεντιάσαμε, τα καταγράψαμε κι έμειναν σαν ένα ντοκουμέντο της νεότερης ιστορίας μας σε ένα χωριό στ’ Άγραφα.

Ο Ηλίας Κ. Κουσάνας ήταν και παρέμεινε ως την τελευταία ημέρα της ζωής του τσέλιγκας, άξιος απόγονος του μεγάλου τσέλιγκα μπάρμπα του Μήτσου Κατσούλη και από το 1958 που παντρεύτηκε την Μερόπη Μητσάκη, έπαψε να πηγαίνει στα χειμαδιά και έμεινε μόνιμα στο χωριό διατηρώντας ένα αξιόλογο κοπάδι με το οποίο έζησε την οικογένειά του. Ως γνήσιος τσέλιγκας δεν δελεάστηκε να πάει να δουλέψει σε καμιά άλλη εργασία εκτός από το δάσος που έβγαζε μερικά μεροκάματα στην υλοτομία και την ξύλευση. Προτίμησε να περάσει τη ζωή του κοντά στο κοπάδι και ομολογουμένως ήταν από τους καλύτερους τσελιγκάδες. Όλοι ζητούσαν την γνώμη του, από τις αρρώστιες των ζωντανών μέχρι την τυροκόμηση και κάθε λεπτομέρεια ο Ηλίας ήταν ο άνθρωπος που θα έδινε απαντήσεις, συμβουλές αλλά δεν φείδονταν και παρατηρήσεων σε κάποιους αμελείς και επιπόλαιους.

Αναφορά του κοπαδιού στον Ηλία Κουσάνα, στη Λεκάνη.

 

Ο ίδιος αναγκάστηκε πριν από λίγα χρόνια, λόγω ηλικίας να πουλήσει το κοπάδι του αλλά γρήγορα μετάνιωσε και μάζεψε λίγα πρόβατα και γίδια με τα οποία ασχολούνταν μέχρι πέρσι και ήταν πολύ ευχαριστημένος που πήγαινε στις άκρες του χωριού και τα βόσκαγε.

Ήταν μια ωραία ανοιξιάτικη ημέρα που τον συνάντησα σε ένα χωράφι κάτω στη Λεκάνη και ώρα που έπρεπε να μαζέψει το κοπάδι στο μαντρί. Όπως μιλούσαμε, είπε πάμε και σηκώθηκε. Αμέσως τα πρόβατα που τον παρακολουθούσαν κινήθηκαν, ήρθαν και στοιχήθηκαν μπροστά του σαν να περίμεναν εντολή. Ο Ηλίας με μια ωραία κίνηση, σαν να απευθύνθηκε με το δάχτυλό του σε ένα – ένα ξεχωριστά σαν να τα ρωτούσε πως πέρασαν την ημέρα, αυτά με σηκωμένο κεφάλι τον κοίταγαν στα μάτια και σαν γύρισε, τον ακολούθησαν ήσυχα αφήνοντάς τον να προπορεύεται… Έτσι τα είχε μαθημένα και θα τους λείψει, όπως θα λείψει στο χωριό και σε όλα τ’ Άγραφα, ένας νοικοκύρης τσέλιγκας!

Φεύγοντας και ο Ηλίας Κουσάνας, ο οποίος με την παρουσία του και τον λόγο του γεφύρωνε πέντε γενεών μνήμες από τα Άγραφα, κόβεται ο δρόμος προς τις πηγές της Ιστορίας και μειώνεται η εμπειρία του ανθρώπου σε αυτόν τον μοναδικό Τόπο. Θα μας λείψει και στη μνήμη του θα αναφερόμαστε τακτικά και θα παίρνουμε παραδείγματα.

ΤΟ «ΠΑΡΚΟ ΤΩΝ ΨΥΧΩΝ» ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ ΣΤΟ ΜΑΤΙ

O Σπύρος Ντασιώτης, υπάλληλος της Δασικής Υπηρεσίας, υπηρετούσε στο Δασαρχείο Πάρνηθας όταν αυτό, το μοναδικό βουνό της Αττικής, έγινε παρανάλωμα της φωτιάς το καλοκαίρι του 2007 και οι στιγμές του ολέθρου που έζησε, τον οδήγησαν να φτιάξει ένα σύνολο έργων από τους καμένους κορμούς των δέντρων τα οποία τοποθέτησε στο ξάγναντο, απέναντι από το ερειπωμένο Σανατόριο δημιουργώντας έτσι το «Πάρκο των Ψυχών» το οποίο αποτελεί πλέον σημείο μνήμης και περισυλλογής για όλους μας.

Η ιδέα του «Πάρκου των Ψυχών» ξεκίνησε από το Σανατόριο της Πάρνηθας· από την ίδρυσή του το 1912 μέχρι την κατάργησή του πριν από λίγες μόνο δεκαετίες το ίδρυμα αυτό, φιλοξένησε χιλιάδες φυματικούς απ’ όλη την Ελλάδα και είναι πάμπολλες οι ιστορίες του πόνου και της ελπίδας που έσβησαν μαζί με εκείνους τους ανθρώπους και η μνήμη τους γίνεται  —για όσους φυσικά μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία της ανίχνευσης της μικροιστορίας— πιο οδυνηρή βλέποντας το παρατημένο δημόσιο ερείπιο. Στη μνήμη αυτών των ασθενών, επωνύμων και ανωνύμων, ο Σπύρος έφτιαξε το 2012 είκοσι έργα από τους καμένους κορμούς και τους έδωσε ονόματα που παραπέμπουν σε συναισθήματα όπως: αγάπη, ελπίδα, έλεος, ικεσία κ.ά. και προσπάθησε να τα σμίξει με τα συναισθήματα των ανθρώπων που έζησαν την καταστροφή από τη φωτιά. Όχι μόνο των ανθρώπων που πάλεψαν να την αντιμετωπίσουν αλλά όλων των κατοίκων της Αττικής που αγαπούσαν την Πάρνηθα και την είδαν να γίνεται στάχτη και προσπάθησαν κατόπιν να την αναστήσουν. 

Ο Σπύρος Ντασιώτης επί τω έργω.

Οι καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού Ιουλίου στην Αττική και η εκατόμβη των θυμάτων στο Μάτι αποτελούν για τον Σπύρο μια νέα πρόκληση για δημιουργία με το ίδιο θέμα και λέει: «Τούτα τα πράγματα είναι πρωτόγνωρα και η αδυναμία των ανθρώπων να τα αντιμετωπίσουν έντονα ανησυχητική. Πρέπει να πάψουμε να είμαστε λαός που ξεχνάει εύκολα και να μαθαίνουμε από αυτές τις καταστροφικές εμπειρίες. Να διδασκόμαστε για να μην μας συμβούν πάλι τέτοια φοβερά γεγονότα οπουδήποτε. Έχουμε ξεκόψει από το δάσος, από το ύπαιθρο και δεν ξέρει τι να κάνει όταν βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση. Πρέπει να πάψουμε να είμαστε άνθρωποι των πόλεων, να ξαναγνωρίσουμε το ύπαιθρο και να μάθουμε από παιδιά, όπως οι παλιοί, να αντιμετωπίζουμε κάθε αναποδιά που προκαλεί η φύση. Τα τελευταία τρία χρόνια νιώθω πως ζούμε έναν πόλεμο. Έχει γεμίσει η θάλασσα ψυχές, έχει γεμίσει η στεριά ψυχές. Από τους μετανάστες στα νησιά και από τους Έλληνες στη στεριά. Αυτό εγώ στη ζωή μου δεν το έχω ξαναζήσει. Τόσες εκατοντάδες θύματα μέσα σε τρία χρόνια δεν έχει ξαναγίνει. Είναι ένας ακήρυχτος πόλεμος και λες τι συμβαίνει εδώ; Έρχεται χειμώνας πνίγονται. Έρχεται καλοκαίρι πνίγονται. Δεν έχει ξανασυμβεί αυτό. Πρέπει να μάθουμε να ξεχνάμε και να είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας».

Ένα από τα έργα του Σπύρου στο «Πάρκο των Ψυχών» στην Πάρνηθα λέγεται «Το Μάτι της Ψυχής» και το έφτιαξε αναλογιζόμενος ότι όταν πονάει ο άνθρωπος γίνεται πιο άνθρωπος και βλέπει διαφορετικά και τον συνάνθρωπό του. Όταν πονάει βλέπει με τα μάτια της ψυχής του και βλέπει πιο καθαρά. Βλέποντας την καταστροφή στο Μάτι αμέσως το συνέδεσε με το τι έζησαν αυτοί οι άνθρωποι την ώρα του ολοκαυτώματος και τα μαρτύρια που υπέστησαν εκείνες τις στιγμές. Έτσι σκέφτεται και αναζητεί τον τρόπο να κάνει μια σειρά έργων για τις ψυχές αυτών των ανθρώπων, με μεγαλύτερη εμπειρία και βαθύτερη προσοχή πάνω στα πράγματα και μεγαλύτερο θρήνο αυτή τη φορά. Αυτό θέλει να μεταφέρει με την τέχνη του η οποία είναι βιωματική και τον ενδιαφέρει να δώσει μορφή σε αυτό που ζει και αισθάνεται. Να του δώσει μορφή είτε με την γλυπτική του, είτε με τα κείμενά του. «Για μένα τέχνη» λέει, «είναι αν αυτό που κάνω αγγίζει και άλλους ανθρώπους. Τότε σκέφτομαι, κάτι πέτυχα, κάτι έχω δημιουργήσει, κάποιοι διάβασαν το μήνυμα που έστειλα με το «Πάρκο Ψυχών» που θα μεγαλώσει τώρα ως το Μάτι».

Το «Πάρκο των Ψυχών» στην Πάρνηθα του Σπύρου Ντασιώτη επιτέλεσε το στόχο του και άρχισε να εξαϋλώνεται. Ήδη κάποια έργα έχουν διαλυθεί από φυσικό τρόπο καθώς δεν υπέστησαν την δέουσα συντήρηση όταν έπρεπε και τώρα είναι αργά καθώς τα ξύλα, σαν ζωντανοί οργανισμοί υπόκεινται στους αδήριτους νόμους της φθοράς. Τούτο δεν τον στεναχωρεί καθόλου καθώς ο στόχος του έχει επιτευχθεί και ο χώρος μπροστά στο ερειπωμένο Σανατόριο πήρε όνομα, έγινε σημείο αναφοράς για την Πάρνηθα και η φθορά, δεν μειώνει καθόλου τη σημασία του ούτε ταπεινώνει τα έργα του. Αντιθέτως, τα περνάει σε μια άλλη διάσταση που τα προσομοιάζει με την κατάσταση που βιώνει όλη η χώρα. 

Φωτογραφίες: Κατερίνα Κρανιώτη

ΑΘΗΝΑ, 17082018. Εφημερίδα "Φιλελεύθερος", σελ 38 - 39.