Βλέπουμε παντού την ελληνική ύπαιθρο ακόμα τα έργα των ανθρώπων που σημάδεψαν τα παλαιότερα χρόνια το τοπίο να υποχωρούν κάτω από την πίεση των φυσικών φαινομένων βεβαίως, αλλά κυρίως από την εγκατάλειψη που προέκυψε από την τραγική υποχώρηση του παραδοσιακού τρόπου ζωής και την αλλαγή στις παραγωγικές διαδικασίες και στις τοπικές οικονομίες που επέφερε η τεχνολογία.
Τέτοια έργα είναι οπωσδήποτε τα παραδοσιακά οικιστικά σύνολα, οι οχυρώσεις, οι παλιοί δρόμοι, οι γέφυρες και ορισμένα κτίρια που λόγω μεγέθους και ως ερειπιώνες εντυπωσιάζουν, αλλά οπουδήποτε στην ύπαιθρο μπορούμε να δούμε αναρίθμητα μικρά και μεγάλα έργα που έγιναν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της ζωής. Αυτά μπορεί κάθε ένα ξεχωριστά να μοιάζει ασήμαντο αλλά όλα μαζί ως σύνολο παρουσιάζουν μια απελπιστική εικόνα και σιγά – σιγά εξαφανίζονται.
Φυσικά και πολλά απ’ αυτά τα έργα αντικαθιστούνται με άλλα πιο σύγχρονα και γίνονται με νέες μεθόδους και εργαλεία, πολλές φορές με συμβατό το αποτέλεσμα στο τοπίο αλλά τις περισσότερες δυστυχώς τα το τελικό αποτέλεσμα, από πλευράς αισθητικής αλλά και τεχνικής πολλές φορές είναι απογοητευτικό. Τούτο είναι ένα φαινόμενο που δυστυχώς επαναλαμβάνεται σε κάθε γωνιά της ελληνικής γης και ελάχιστοι δείχνουν να ανησυχούν όχι μόνο για τις προαναφερόμενες αλλαγές αλλά και για τις συνέπειες που μπορεί να έχει και στην προστασία του περιβάλλοντος και περισσότερο στην πολύτιμη για τα ελληνικά νησιά κυρίως καλλιεργήσιμη γη.
Η προχειρότητα που δείχνουν οι κατασκευαστές αλλά και η αδιαφορία με την οποία αντιμετωπίζουν οι αρμόδιες υπηρεσίες αυτά τα στοιχεία της ελληνικής υπαίθρου έχει οδηγήσει σε μια εκτεταμένης κλίμακας αταξία και τα πράγματα μοιάζουν σαν να μη μπορούν να διορθωθούν με τίποτα αφού κανένας πάλι δεν είναι μοιάζει να είναι διατιθέμενος να τα αντιστρέψει για να νοικοκυρευτεί κάπως ο χώρος.
Και να έρχονταν όμως μια στιγμή το θαύμα και τα πράγματα να άρχιζαν να γίνονται πάλι με βάση την παραδοσιακή αισθητική τουλάχιστον, θα προέκυπτε μια σειρά τεραστίων προβλημάτων που θα είχαν να κάνουν με τον άνθρωπο ως τεχνίτη και δημιουργό καθώς αυτή η γενιά έχει αφήσει εδώ και χρόνια τον μάταιο κόσμο μας.
Ήταν όντως μια άλλη γενιά ανθρώπων αυτοί που διαμόρφωσαν, με τα χέρια τους μάλιστα, την ελληνική ύπαιθρο, στα βουνά αλλά κυρίως στα νησιά των Κυκλάδων και της έδωσαν το χρώμα και το ύφος που βλέπουμε ακόμα σε λίγα σημεία γιατί τα περισσότερα έχουν αλλοιωθεί από το πρόχειρο και το ισοπεδωτικό καινούργιο που επέβαλλαν οι ανάγκες της τουριστικής ανάπτυξης. Ήταν μια δυνατή γενιά που έκλεισε το μακρύ κύκλο της δημιουργίας που είχαν ανοίξει πολλούς αιώνες πριν οι πρόγονοί τους και αυτοί τον κράτησαν σχεδόν αναλλοίωτο μόλις μέχρι χθες που αποσύρθηκαν στον ουρανό και από εκεί πάνω βλέπουν πως κανένας πλέον δεν ακολουθεί το παράδειγμά τους στον τρόπο ζωής και στην τέχνη.
Η αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις μου δόθηκε πριν από λίγες ημέρες όταν στον Ασφοντυλίτη, ένα παραδοσιακό οικισμό της Αμοργού ο οποίος αν και έχει εγκαταλειφθεί εδώ και πολλά χρόνια παραμένει ζωντανός χάρη στην παρουσία τεσσάρων κτηνοτρόφων εκεί, συνάντησα τον Νικόλα Θηραίο που μαζί με το γιό του Παρασκευά προσπαθούσαν να επισκευάσουν ένα ψηλό τοίχο
ξερολιθιάς από εκείνους που κατασκεύαζαν κάποτε οι άνθρωποι να φυλάνε τις ιδιοκτησίες τους.
Ο Νικόλας έχει περάσει και τα εξήντα χρόνια της ζωής του στον Ασφοντυλίτη και φυσικά πρόλαβε να γνωρίσει πολλούς από τους παλαιότερους που σε αυτούς αποδίδεται η κατασκευή αυτών των μεγάλων, μνημειακών θα έλεγα έργων της ξερολιθιάς που χαρακτηρίζουν τη φυσιογνωμία της Αμοργού αλλά και πολλών άλλων νησιών. Στην Αμοργό μάλιστα με την ιδιαίτερα ορεινή μορφολογία του εδάφους της οι τοίχοι αυτοί που λέγονται και χτιά, είναι ιδιαίτερα ψηλοί και η αρχή της κατασκευής τους χάνεται στα βάθη του χρόνου.
Στα βάθη του χρόνου χάνεται επίσης και η φύτρα αυτών των ανθρώπων που ξεχώρισαν τις πέτρες από τη γη και τις έβαλαν με τη σειρά και μια πάνω στην άλλη και ύψωσαν μέχρι τέσσερα μέτρα χτια στις πλαγιές των βουνών τις Αμοργού να κρατήσουν το πολύτιμο χώμα για τις καλλιέργειές τους. Με τις ίδιες πέτρες έφτιαξαν τα σύνορα που χώριζαν του καθενός την επικράτεια και μάντρωσαν τα χωράφια τους να τα προστατέψουν από τα αδέσποτα ζωντανά. Με τις πιο ήμερες τέλος απ’ αυτές, ύψωσαν και τους τοίχους στις κατοικίες τους και με τις πιο λεπτές έφτιαξαν και τη στέγη να τους προστατεύει από τη βροχή και τον ήλιο.
Χωρίς εργαλεία, με τα χέρια τους κυρίως και με τίποτα γερά ξύλα για μοχλούς κατάφεραν να φτιάξουν ένα σύνολο όπου παντού κυριαρχούσε η πέτρα σε κάθε της μορφή και γι’ αυτό το λόγο έφτασε σχεδόν ακέραιος ως τις μέρες μας. Ακέραιος σχεδόν αλλά άδειος πια από φωνές ανθρώπων ο οικισμός του Ασφοντυλίτη συνεχίζει να πορεύεται την ιστορία του αλλά η επίδραση του χρόνου πάνω στις πέτρινες κατασκευές είναι μη ανατρέψιμη και σιγά – σιγά θα μεταμορφωθεί σε ένα πεδίο ερειπίων ή και μπορεί να αλλάξει εντελώς φυσιογνωμία γιατί κι εκεί ο τουρισμός δείχνει να θέλει να πατήσει το πόδι του και να αφήσει το σημάδι του.
Το ζητούμενο για τη διατήρηση του Ασφοντυλίτη ως οικισμού βεβαίως και μπορεί να μπει σε ένα σχέδιο συντήρησης ή ανάπλασης αλλά πρακτικά είναι αδύνατον να προκόψει γιατί δεν υπάρχουν πλέον τα χέρια να σηκώσουν τις πέτρες και η πίστη να τις τοποθετήσουν εκεί που ορίζει η ανάγκη, μια πίστη που από μόνη της εκφράζει και την αισθητική στο τοπίο. Ίσως όταν παρουσιαστεί ενδεχομένως η αληθινή ανάγκη που ώθησε εκείνους τους ανθρώπους, ξαναγίνουν τέτοια μοναδικά έργα που στολίζουν ακόμα την ελληνική ύπαιθρο και ομορφήνουν πάλι τα νησιά.
Έτσι, ο Νικόλας Θηραίος που οι ρίζες της οικογένειάς του κρατάνε από την ξεχασμένη Κίναρο θα καταγραφεί ως ο τελευταίος αμοργίνος που σήκωσε φέτος λίγες πέτρες από τη γη να τις σιάξει πάνω στην αρχαία ξερολιθιά αλλά αυτή η κίνησή του φαίνεται δεν έφτανε και με τη βοήθεια του Παρασκευά άπλωσε κι ένα σιδερένιο οικοδομικό πλέγμα να εξασφαλίσει το σύνορό του όπως κάνουν πια οι περισσότεροι σε όλο το Αιγαίο για να γλιτώσουν από τον κόπο της πέτρας.
Η διαφορά του όμως του Νικόλα με τους άλλους στις Κυκλάδες που άκριτα βάζουν παντού τα προαναφερόμενα πλέγματα είναι ότι γνωρίζει τι κάνει και κάπως τον ενοχλεί, όχι τόσο για το αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά γιατί ξέρει πολύ καλά πως με αυτή την κίνηση που δηλώνει την αδυναμία του, κλείνει τον κύκλο που άνοιξαν οι πρόγονοί του πριν από αμέτρητα χρόνια στον Ασφοντυλίτη και σε όλη την Αμοργό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου